صبورالله سـیاه ســنگ
hajarulaswad@yahoo.com
هـمـی بینی کـه مـرگ
دنبالم افـتاده ...
کـمـربسـته به کشـتار هــزاران باره ام مـنشـین
"عـبدالـرحمـان"
لکـه ونه مـسـتقیم په خـپل مــکـان ...
(بخش دوم)
مـــارچ
اگـر از سـویی، "مـارچ" یادآور پدیده هـایی چـون زن، زیبایی، زمسـتان، بـرف، بودا، باروت، نرگس و نوروز باشـد، از سـوی دیگـر، گـراف افزایش رویدادهـای چند سـال پسـین نشـان مـیدهـد کـه این چهـار هفـته پرمـاجرا، دسـتکـم در دو سـرزمـین هـمسـایه و هـمـآفـتاب افغـانسـتان و پاکسـتان هـمـانندی چندانی با یازده مـاه دیگـر ندارد.
هـفـت روز نخسـت مـارچ امسـال پاکسـتان با یورش مـرگبار چریکـهـای ناپیدا در روشـنای روز بـر تیم کـریکـت سـریلانکـا در قـذافـی چوک لاهـور و به آتش نشـاندن آموزشگـاه کـودکـان در باجــور ایجنسـی آغـاز شـد، با کشـتار بیسـت تن در دیره اسـمـاعیل خان، و فـروپاشـی آرامگـاه عـبدالرحمـان در یکـه توت پشـاور دنبال یافـت و با گلوله باران هشـت تن از پهـره داران روسـتای مـاشو گگـر در دامـان پشـاور به هـفـته دوم راه کشـید.
از مـیان رخـدادهـای یاد شـده، زخم بـرداشـتن آرامگـاه عـبدالرحمـان و روان هـواخـواهـانش هـم در مـیان مـردم و هـم در رسـانه هـا بازتاب گسـترده تری یافـت.
پیرمـردی کـه با دیدگـان نمناک در میان ویرانه هـا نشسـته بود، روز بیسـت و سـوم مـارچ 2009، به قیصر افـریدی گـزارشگـر روزنامـه The News گفـت: "دا آدمخـوران چی رحمـان بابا لـه هـم خـون خـرابه وکـر، نه انسـان دی، نه مسـلمـان. دوی باید ورک شـی. غـرغـره شـی، بیا غـرغـره شـی، او په پای کی یو وار بیا هـم غـرغـره شـی." (آدمخـوارانی کـه در بـرابـر رحمـان بابا نیز از ویرانگـری کـار گـرفـتند، نه آدم اند و نه مسـلمـان. اینهـا باید نیسـت و نابود شوند. نخسـت به دار آویخته شوند، دوباره به دار آویخته شوند، و در پایان باز هـم به دار آویخته شوند.)
به گفـته زر ولیخـان افـسـر پلیس پشـاور به گـزارشگـر تلویزیون The Dawn News (اسـلام آباد/ پاکسـتان) در شـام پنجم مـارچ 2009، "نشـانه هـای فـراوان رد پای تبهکـاران جنبش وهـابی "لشـکـر اسـلام" به رهـبـری مـنگل باغ" را در این تباهی نشـان مـیدهـند.
لشکـر اسـلام روز سـوم مـارچ 2008، آرامگـاه چهـارصد سـاله ابوسعید در روسـتای "باره شـیخان"، فـردایش زیارت اصحاب بابا در روسـتای مـاتهـره و در سـیزدهـم دسـمبـر هـمـان سـال مقبـره عـبدالشکـور ملنگ (هـمـه در پشــاور) را نیز به هـمـین سـرنوشـت دچـار سـاخته بودند.
ته ژوندی یی؟
بسـیاری از باشـندگان خیبـر ایجنسـی با جـوان لاغـر اندامـی کـه هـمـه روزه لاری باربـری را اینسـو و آنسـو مـیراند، آشـنا بودند. ولی آوازه نام این راننده ریشـه در گـذشـته هـای دورتر داشـت.
سـالهـا پیش، تازه جــوانی کـه بلندایش اندکی بـرتر از تفـنگ دسـتداشـته اش مـینمـود، از بهـادر کلی پشـاور به کـوهپایه هـای افغـانسنتان رفـت تا با ارتش سـرخ اتحاد جمـاهیر شوروی پیشـین بجنگد. هـنگـامـی کـه تفنگداران روسـی از افغـانسـتان بـرآمدند، او نیز به یاد خـانه و خـانواده افـتاد و یکـراسـت به سـوی زادگـاه عـبدالرحمـان آمد. مـیگـویند مـادر در نخسـتین دیدار از وی پرسـیده بود: "منگل باغـه! ته ژوندی یی؟" (منگل باغ! تو زنده هـسـتی؟)
آرامـــگـاه، زیارت و مــوســـیقی؟
بنیاد امـریکـایی Nine/Eleven Finding Answers (NEFA) (دریافـت پاسـخهـا: یازده سـپتمبـر) رسـانه یی دارد به هـمین نام که بلند آوازه بودنش را از راه اندازی گفـت و شـنودهـای ویژه یافـته اسـت.
پاسخ_پرسشـهـای زیرین دسـتاورد دیدار گـزارشگـر این بنیاد با منگل باغ رهبـر لشـکـر اسـلام در روز یکـم مـی 2008 اسـت:
نیفـا: آیا شمـا خـود را بخشـی از تحـریک طالبان پاکسـتان مـیپندارید؟
منگل باغ: با آنهـا پیوندی نداریم.
نیفـا: رشـته تان با طالبان در افغـانسـتان و پاکسـتان چگـونه اسـت؟
منگل باغ: طالبان اهـداف و مـرامـهـای خـود را دارند و لشـکـر اسـلام راه و رسـم خـود را دارد. مـیان آنهـا و مـا نیز پیوندی نیسـت.
نیفـا: آیا کـمکی (از هـرگـونه کـه باشـد) به طالبان در پاکسـتان کـرده اید؟ مثلاً داد و گـرفـتی با بیت الله محسـود پیشوای تحـریک طالبان پاکسـتان؟
منگل باغ: تا کنون نه مـا آنهـا را در کـارکـردهـای شـان یاری رسـانده ایم و نه آنهـا مـا را پیشـتیبانی کـرده اند.
نیفـا: قلمـرو زیر نگین تان کجاسـت؟
منگل باغ: سـراسـر Khyber Agency [باره تحصـیل، لندی کـوتل] بدون جمـرود و نوار دو کیلومتری روسـتای مـیدان دوردسـتترین پایگـاه طالبان در مـرز افغـانسـتان و پاکسـتان.
نیفـا: اهـداف بـرجسـته لشـکـر اسـلام چیهـا اند؟
منگل باغ: عمده ترین هـدف لشـکـر اسـلام پخش کـردن پیام "یگـانگی خـداوند" به جهـان اسـت.
نیفـا: پول آور سـازمـان شمـا کیسـت؟
منگل باغ: مـردم "به راه خـدا" پول مـیدهـند. افزون بـر آن، هـر مجاهـد پول کـارکـردهـای نظامـی را از کیسـه خـود مـیپردازد.
نیفـا: نقشـه هـای آینده تان چیسـت؟ بیرون از چشم انداز مذهبی این سـازمـان، تفنگداران شمـا در سنگـر جنگ با جنایتکـاران و دسـت اندر کـاران کـاشـت و قاچـاق تریاک هـم درگیر بوده اند.
منگل باغ: هـر باشـنده سـرزمـین قبایلی خیبـر کـه به مـی فـروشـی، تریاک فـروشـی، قمـار و گـروگـانگیری در بـرایر پول آغشـته باشـد، دشمن مـاسـت. رهـنامـه مـا چنین اسـت: پاککـاری زمـین از بدکـاران و دشوار سـازی زندگی بـرای تبهکـاران
نیفـا: آیا مـیخـواهید به سـیاسـت پا گـذارید؟ شمـا پیشـینه و وابسـتگیهـایی سـیاسـی با "عوامـی نشـنل پارتی" داشـتید، ولی در انتخابات عمومـی هزدهـم فبـروری 2008 در کنار کسـی نایسـتادید.
منگل باغ: هـمـه مـیدانند کـه مـا با یک تن از کـاندیدهـا هـم زد و بند نداشـتیم. ثبوت روشـن اسـت: مـیخـواهیم مـردم تصمـیم بگیرند و بـرگـزینند کـه چه کسـانی مـیتوانند بـرای شـان بهتر خـدمت کنند. بـرای روآوردن به سـیاسـت گـرایشـی نداریم.
نیفـا: شمـا پاکسـازی زمـین از فسـاد پیشـه هـا را رویدسـت گـرفـته اید. آیا گـمـان نمـیبـرید بـرای بـرآورده سـاختن بهتر آرمـانهـای تان باید نهـان یا آشـکـار به مـیدان سـیاسـت پا نهـید؟
منگل باغ: اگـر به سـیاسـت بپردازیم، دیگـر نخـواهیم توانسـت کـارهـای کنونی را دنبال کنیم. آنچه در پیش داریم بـرای شگـوفـانی سرزمـین مـا کـمک مـیکند.
نیفـا: در جریان مبارزه تان، به کدام گـروه و به چه شمـاری از مـردم چشم امـید دارید؟
منگل باغ: یکصد و بیسـت هزار تن سـوگند وفـاداری با جنبش لشـکـر اسـلام را بـر زبان آورده اند. آنهـا پروای نیرومند بودن دشـمن را ندارند.
نیفـا: آیا به آنهـا باور دارید؟
منگل باغ: آری. به هـمـه شـان باور دارم، زیرا یاران نیمـه راه نیسـتند. کسـی کـه تا کنون از جنبش رو نگـردانده، در آینده نیز چنان نخـواهـد کـرد.
نیفـا: دربـرابـر یورش ارتش دسـتگـاه دولتی، مـانند رویدادهـای سـوات و دیره آدمخیل، چـه خـواهید کـرد؟
منگل باغ: هـدف مـا رهـایی بخشـیدن این کشور از بـردگی و آدمکشـی اسـت. نیروهـای پلیس و ارتش دسـتگـاه فـرمـانروا بـرادران مـا هـسـتند. بی آبـرویی و ناتوانی کشور آرزوی مـا نیسـت. جنگیدن با سـپاهیان ارتش خـودی را ناشـایسـت مـیدانیم. اگـر سخن به رویارویی بکشـد، هـمـان گـاه و هـمـان جا تصمـیم خـواهیم گـرفـت.
نیفـا: مبارزه لشـکـر اسـلام تا چه اندازه به "جهـاد" گسـترده تری کـه آنسـوی مـرز راه انداخته شـده، هـمخـوان اسـت؟
منگل باغ: جهـاد شـیوه هـای گـوناکـون دارد. آنچه لشـکـر اسـلام در پیش دارد، چنین اسـت: جنگیدن با شـیطانهـای اجتمـاع، مبارزه کـردن با نابـرابـری اجتمـاعی، و فـراخـواندن مـردم به مسجـدهـا و مدرسـه هـا. کـاری کـه دیگـران مثلاً در افغـانسـتان مـیکـنند هـم نبـرد با دشمنان اسـلام اسـت. مـیشود آن را گـام برازنده و خـداپسندانه خـواند. البته، نمـیتوان از این نکته کـه مبارزه طالبان را حمـایت مـیکنیم، چشم پوشـید.
نیفـا: آیا مـردان شمـا دوشـادوش طالبان در دره آدمخیل و سـوات مـیجنگـند؟
منگل باغ: نه. مـردان مـا به دره آدمخیل و سـوات نرفـته اند.
نیفـا: آیا مـیخـواهید بگـویید با آنهـا هـمپیوند نیسـتید؟
منگل باغ: آری. با آنهـا پیوند نداریم.
نیفـا: پیشوایان پیشـین لشـکـر اسـلام مـانند مـولـوی فـقـیر محمد و مولوی نذیر مـیگـویند کـه آمـاده اند در سـرزمـینهـای زیر فـرمـان شـان به اسـامـه بن لادن و رهبـران دیگـر القاعده و طالبان پناه دهـند، به شرطی کـه آنهـا مطابق به رسـم محـل زندگی کنند. شمـا در این زمـینه چه گفـتنی دارید؟
منگل باغ: این اندیشـه و تصیم آنهـاسـت.
نیفـا: و اگـر از شمـا پناه بخـواهـند؟
منگل باغ: هـمـان سـاعت و هـمـان مصلحت!
نیفـا: موضعگیری پیشـتر شمـا چنین بود: کشور خـود را آسـوده و آرام نگهـداریم؛ مـا را به فلسطین و افغـانسـتان و کشمـیر چه کـار؟ اینک کـه در گـوشـه هـای آرام کشور تان کـار مـیکنید، در پیرامـون گسـتراندن تلاشـهـا در فـرامـرزهـا چه اندیشـه دارید؟
منگل باغ: قــرآن مجید و دین اسـلام تنهـا بـرای خیبـر ایجنسـی نیسـت. رسـالت حضرت محـمـد (ص) و کلام خـداوند متوجه هـمـه جهـان اسـت. هـر مسـلمـان باید به مسـلمـان دیگـر از "امـر بالمعروف و نهـی عـن المنکـر" (روآوردن به درسـتی و دوری جـسـتن از نادرسـتی) بگـوید.
نیفـا: در پیرامون بمپراگنیهـای خـودکشـانه (عـملیات انتحـاری) و ریزاندن خـون بیگناهـان چـه مـیگـویید؟
منگل باغ: هـرگـز دسـت به این کـار نزده ایم و نه خـواهیم زد. مـا به جنگ آشـکـارا با بدکـاران در هـر جا و هـر روزگـار باور داریم.
نیفـا: "مشـروعـیت" بمپراگنیهـای خـودکشـانه را چگـونه مـیبینید؟
منگل باغ: علمـای دین مـیتوانند در این باره تصمـیم گیرند. صلاحیت فـتوا دهــی در این زمـینه را ندارم.
نیفـا: به پندار شمـا، از کشـتن بینظیر بهـتو چه کسـی بهـره بـرد؟
منگل باغ: هـر مسـلمـان ایمـاندار. حضرت محـمـد(ص) فـرموده اسـت: آنانی کـه زیر فـرمـان زن کـار مـیکـنند سـزاوار خـفـتن در زیر زمـین اند نه زیسـتن در روی زمـین. باور دارم کـه مـرگ او التفـات خـداوند در راه رسـتگـاری [مـردهـا] از زیسـتن در ســایه فـرمـان زن بود.
نیفـا: مـردمـان سـرزمـینهـای آرام قبایلی از چگـونگی بـرخـورد و تبلیغـات شمـا در بـرابـر زیارتهـا/ مقبـره هـا و آرامگـاه صـوفیان خیلی آزرده دل اند. هـندوهـا و سکـهـ هـا چـندین ســده در خیبـر ایجنسـی زیسـت باهـمـی داشـته اند. چرا نمـیگـذارید مسـلمـانهـای دارای باورهـای دگـرگـونه دوسـتانه در کنار هـم زندگی کنند؟
منگل باغ: مـا ضد زیارتهـا/ مقبـره هـا نیسـتیم. به فضل خـداوند، زیات و مقبـره در اینجاهـا فـراوان اند. به یکی از آنهـا تا کنون آسـیب نرسـیده اسـت؛ ولی اگـر در مـیان زیارتها/ مقـبره ها اعمـال ناروا پیش بـرده شود، یا سـاز و سـرود راه اندازی گـردد، این دیگـر خـوار شمـردن زیارتهـا اسـت. نمـیگـذاریم چنان شـود.
نیفـا: پیوند تان با حاجی نامـدار (عـالم وهـابی مشـرب و هـمپیمـان لشـکـر اسـلام در بخش قـمبـرخیل خیبـر ایجنسـی) چگـونه اسـت؟
منگل باغ: او سـازمـان خـود را دارد و مـا سـازمـان خـود را داریم.
نیفـا: آیا نامبـرده از شمـا فـرمـان مـیگیرد؟
منگل باغ: او پیش از کـارهـای مـا سـازمـان خـود را سـاخت و بـرای بهبود سـرزمـین خـود کـوشـید. نخـواسـتیم کـار و بار آنهـا بـر هـم زده شـود.
نیفـا: آیا این کـارهـای شـان را مـیپذیرید: وادار سـاختن مـردهـا به نتراشـیدن ریش، نمـاز خـواندن، و وعظ گفـتن بامدادی؟
منگل باغ: نمـیتوان نامسـلمـانی را وادار به پذیرفـتن اسـلام سـاخت. ولی اگـر کسـی اسـلام را دلخواهانه مـیپذیرد، مـیتوان او را به پیروی از آموزشـهـای اسـلامـی واداشـت.
نیفـا: از زندگی و آموزش خـود بگـویید.
منگل باغ: سـی یا سـی و پنج سـاله هـسـتم. مکتب نخـوانده ام. از محـضـر علمـا سبق گـوش کـرده ام. آموزش رسـمـی ندارم.
نیفـا: شمـا از خیل سپاه افـریدی هسـتید. درسـت اسـت؟
منگل باغ: آری.
نیفـا: پیش از پیوسـتن به لشـکـر اسـلام چه کـار مـیکـردید؟
منگل باغ: ســرگـرم خـرید و فـروش ترانسـپورت بودم؛ لاری و بس شـهـری مـیراندم.
نیفـا: آیا هـنوز هـمـان پیشـه را پیش مـیبـرید؟
منگل باغ: نه. آن پیشـه پایان یافـت.
نیفـا: شمـا رشـته هـایی با عوامـی نشل پارتی داشـتید. آیا از آن پشـیمـانید؟
منگل باغ: آن رشـته هـا به خاطر چند تن از دوسـتانم بودند. خـودم عضو حزب نبودم. نزدیک شـدنم با نشـنل عوامـی پارتی به پاس حاجی رحمـان بود. پس از مـرگ او، به هیچ حـزبی نزدیک شـدم.
نیفـا: مفـتی منیر شـاکـر (رهبـر پیشـین لشـکـر اسـلام و پیشــوای نیرومـند جنبش اسـلامگـرا) کجاسـت؟
منگل باغ: در زادگـاهـش
نیفـا: آیا با یکـدیگـر دیدارهـا یا گپهـایی دارید؟ آیا او متیواند واپس به این ایجنسـی بیاید؟
منگل باغ: آری. گـاهگـاه تلفونی گپ مـیزنیم. اگـر خـدا خـواسـته باشـد، او بـرخـواهـد گشـت.
نیفـا: آیا مـیخـواهی او بـرگـردد؟
منگل باغ: این نکـته وابسـته اسـت به تصمـیم شـورای افـریدی، نه به تصمـیم مـن.
نیفـا: آیا نمـاینده پارلمـان در سـرزمـین زیر فـرمـان شمـا، خـواهشـهـای خـودت را مـیپذیرد؟
منگل باغ: سخـن از خـواهشـهـای مــن نیسـت، او سـوگند وفـاداری به سـازمـان [لشـکـر اسـلام] یاد کـرده اسـت. مـا نیز به او رهـنمودهـایی کـه نباید بـرون از آنهـا گـام گـذاشـته شود، داده ایم.
نیفـا: شمـار لشـکـر اسـلام به چند تن مـیرســد؟
منگل باغ: 120000
نیفـا: اینهـا مـردان عام قبیله اند. شمـار تفنگــداران جنگجـوی تان را بگـویید.
منگل باغ: این یکصد و بیسـت هــزار جـنگـنده تفنگـدار با شـنیدن پیام کـوتاه لشـکـر اسـلام از رادیوی "اف ام"، خـود را آمـاده مـیسـازند. پشـتیبانان مـا هـمـه مـردمـان خیبـر ایجنسـی اند.
نیفـا: آیا مـیخـواهید بخشـهـای دیگـر ایجنسـی را نیز به دسـت آورید؟
منگل باغ: کـار مـا جنگیدن با شـیطانهـای اجتمـاع و پایان بخـشـیدن به نابـرابـری اجتمـاعی اسـت. مـیخـواهیم عدالت اجتمـاعی را پیاده کنیم، به دسـت آوردن اینجا و آنجا خـواسـت مـا نیسـت.
نیفـا: باشـندگـان پشـاور از گسـترش فــزاینده شمـا نگـران اند.
منگل باغ: دشــمنان جـامعه در اندیشـه هـای مـردم شـک مـی افشــانند. بـرخلاف، مـا از کسـانی کـه از گـوشـه هـای دیگـر کشور آمده اند، پاسداری مـیکنیم.
نیفـا: به اینگـونه، نمـیخـواهید بـر پشـاور یورش ببـرید.
منگل باغ: مـیل یورش بـر هیچ جایی را در سـر داریم. تفنگهـای مـا تبهکـاران را نشـانه گـرفـته اند. مـردمـان پشـاور بـرادران [و خـواهـران] مـا هسـتند و از مـا به نیکی یاد مـیکنند.
نیفـا: در رسـانه هـا آمده اسـت: مـردمـان زیادی به خاطر جنگیدن با دشمنان و فـرونشـاندن کشمکشـهـا شـان، خـواهـان پشـتیبانی شمـا شـده اند.
منگل باغ: مـا روند دادخـواهی را سـاده، بیدرنگ و مـردمـی سـاخته ایم. از هـمـین رو، باشـندگـان شـهـرکـهـای آرام نیز از مـا خـواهش مـیکنند در جنجالهـای مـیان آنهـا و رقیبهـای شـان، سخن پایان را بزنیم.
نیفـا: آیا طالبان را پشـتیبانی مـیکنید؟
منگل باغ: طالبان چـند گـروه اند، خـوب و بد دارند. تصمـیمهـای مـا نیز باید case-by-case (بـر بنیاد این حالت و آن حالت) باشـد.
نیفـا: در پیرامـون مـلا عـمـر و هـمپیمـانانش کـه با [ارتش] ایالات متحـده مـیجنگـند، چـه گفـتنی دارید؟
منگل باغ: آنهـا مـردمـان خـوبی اند.
نیفـا: آیا ایالات متحده مـیخـواهـد به سـرزمـینهـای قبایلی دسـترسـی مسـتقیم داشـته باشـد؟
منگل باغ: بارهـا از حکـومت پاکسـتان خـواهش کـرده ایم کـه نیروهـایش را از سـرزمـینهـای قبایلی بیرون کشـد و بگـذارد کـه ایالات متحده بـرای جنگیدن با افـراد قبایلی، به آنجا دسـترسـی مسـتقیم داشـته باشـد.
نیفـا: آیا مـیخـواهید نیروهـای ایالات متحده به پاکسـتان پا گـذارند؟
منگل باغ: نه! نه در پاکسـتان، در سـرزمـینهـای قبایلی. مـیخـواهیم پاکسـتان اردو و پلیس قبایلی خـود را بـرون کشـد و بگـذارد ایالات متحـده با مـا رویارو شــود.
نیفـا: اگـر به نیروهـای ایالات متحده چـراغ سـبز نشـان داده شـود کـه از سـرزمـینهـای قبایلی پاکسـتان دسـت به عملیات بزنند، شـاید آنهـا بیشـتر از یورش هـوایی کار بگـیرند و به پیاده کـردن شمـار کـمـی از تفنگـداران در زمـین بســنده کنند؛ درسـت مـانند افغـانسـتان.
منگل باغ: بگـذار از هـر راهی کـه خـوش دارند، بیایند و هـر کـاری کـه دل شـان مـیخـواهـد، کنند و از هـر چیزی کـه میپسـندند، کـار گیرند. مـیدانیم کـه چگـونه به "خـدمت" شـان بـرسـیم.
نیفـا: پاکسـتان مـیخـواهـد بیگـانگـان از این کشـور بـرون شـوند.
منگل باغ: پاکـسـتان کـوشـید، ولی کـاری از دسـتش بـرنیامد. کهـسـاران این سـرزمـین هـمـیشـه سـد راه خـواهـند بود. قومـاندانهـای تحـریک طالبان پاکسـتان چندین بار به مـن رو آوردند و گفـتند: "بیا با مـا". پاسخ من هـمـان اسـت: "نه! شــما اهـداف خـود را دارید، مـا کـارزار خـود را داریم. هـر روزی کـه به پشـتیبانی از سـوی من نیاز داشـته باشـید، بگـویید تا کـمک بـرسـانم و اگـر خـود به هـمکـاری نیاز داشـته باشم، از شمـا خـواهش خـواهـم کـرد. نمـیخـواهیم کشور مـا رنج ببـرد. مـیخـواهیم دامنه کـارکـردهـا مـان از سـرزمـینهـای قبایلی و بهبود باشـندگـان شـان فـراتر نرود."
[][]
ریجاینا/ کانادا
بیسـت و چهـارم مـارچ
2009
آویزه هـا
1) بنیاد Nine/Eleven Finding Answers (NEFA) نخـواسـته اسـت نام گـزارشگـر را بنویسد. کسـانی کـه با گـزارشــها، به ویژه شـیوه نگـارش انگلیسـی رحیم الله یوســـفـزی آشـنایی دارند، در شـناختن او درنگ نخـواهـند کـرد. (بـرگـردان این گفـت و شـنود اندکی فشرده سـاخته شـده است.)
2) در شـمـاره هـای آینده خـواهـید خـواند: چـرا آرامگـاه این هـنرمـند سـترگ فـروپاشـانده شـد؟
آیا درسـت اسـت کـه
شـمـار مـدرسـه هـای دینی در پاکسـتان تنهـا در شصت سـال پسـین، سـی
بـرابـر شـده اسـت نگـاهـی به زندگی و جهـانبینی
عـبدالرحمـان و چند سـخن دیگـر...
«»«»«»«»«»«»
ادبی ـ هنری