«فــــردا»
داکتر اکرم عثمان
عياران و کاکه های خراسان در گسترهء تاريخ
نوشتهء غلام حيدر يقين
در پويهء تکامل فکری و رفتاری مردم ما، عياری يا کاکه گی از منزلت و مقام خاصی برخوردار است. ارزشها و معيار های مورد قبول عيار ها در جريان آزمون های دشوار حيات، و آمد و شد رويداد های باب و ناباب و ميمون و ناميمونِ زندگی بالا آمده و در مواردی، جزء وجدان چهره های شاخص و برجسته شده است.
جای گفتن ندارد که سجايای پايا و ماندگار که در مناسبات اجتماعی ما ريشه گرفته اند و در قالب محامد اخلاقی جا به جا شده اند ناشی از سود و زيانی بوده که با کار بست شان نصيف مردم شده اند. به گمان ما سرچشمهء تمام هنجار های اخلاقی، همين انگيزه ها و خاستگاه ها بوده اند.
مختصر اينکه عياری نوعی از خودگذريست. همدرد ديگران بودن، از شادی مردم خوشنود شدن و از رنج شان کاستن اولين شرط کاکگلی و به سلک عياران پيوستن است. قربان کردن مطامع و منافع شخصی در راه بهروزی و شادکامی بنی نوع انسان از ديرگاه در فرهنگ ما ريشه گرفته و مورد تبجيل و ستايش شاعران، فلاسفه و عرفا قرار گرفته است. ما در رديف ارزشهای معتبر انديشه ای به ندرت به ارزشی برميخوريم که در آن استحاله در وجود همنوعان ـ بخصوص همنوعان درد رسيده مطرح نباشد.
طوری که واقف هستيم چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام در آزمايش های مرگ و زندگی شخصيت های از جان گذشته ای، چه در برابر غارتگر خارجی و چه در مقابل مستبد داخلی قدعلم کرده اند و از جان و مال رعيت حراست کرده اند که از آن شمار ميتوان از ابومسلم خراسانی، يعقوب ليث صفا و عمروليث صفا نام برد. همچنان نزديک به روزگار ما کثيری از کاکه ها در جنگ های آزاديبخش ضد بيگانه شرکت کرده اند و جان شانرا فدای آزادی و کرامت مردم کرده اند و خود را به عنوان ابرمرد ها، پهلوان ها و قهرمان های مردمی تثبيت کرده اند.
چه بسا که همين چهره ها بعد از سلطهء اعراب و استقرار اسلام درمنطقهء ما در نوعی استحاله و جا به جائی عرضی، وجاهت مذهبی يافته اند و شکل و شمايل قديسين را اختيار کرده اند. تا جائی که اين قلم اطلاع دارد آقای غلام حيدر يقين در وطن ما يکی از نخستين پژوهشگرانيستند که کمر به شناخت و شناساندن اين گروه اجتماعی بسته و مقالات و آثار ارزشمندی عرضه کرده اند.
عنوان اولين کتاب جناب يقين در موضوع مورد بحث « عياران و کاکه های خراسان در گسترهء تاريخ» می باشد که در سال 1365 به نشر رسيده و با استقبال فراوان خواننده ها روبرو شده است. و اينک خبر يافتم که آن پژوهشگر سختکوش بر آنست که جلد دوم کتابشان را به طيهء طبع بيارايند و زوايای تازهء اين موضوع جالب را روشن گردانند.
از آنجا که آن نخستين جلد، تازه به دسترس «فــــردا» قرار گرفته است وظيفهء خود دانستيم که به تقريب چاپ آن اولين جلد و به پيشوازِ نشرِ اين دومين جلد، تقريظ حاضر را قلمی کنيم و برای دستياب مجلد دوم، دقيقه شماری کنيم.
کارکنان «فـــردا» اين خدمت پر ارج را به هموطن دانشمند ما جناب آقای يقين تبريک گفته کاميابی های افزونتر شانرا آرزو ميبرند.