حمید نیلوفر
ترکی هنر است!
شما شاید گاهی شنیده باشید که می گویند "زبان ترکی هنر است!"
حالا اینکه هنر بودن آن در چیست؟ خواستم کمی در این مورد توضیح بدهم:
در آموختن هر زبان دیگری دست یافتن به دو اصل اساسی یعنی ذخیره واژه ها و دستور زبان شرط اصلی دانسته می شود، اما در آموختن زبان ترکی علاوه بر این دو اصل، دست یافتن به هنر زبان نیز یک شرط اصلی دانسته می شود. در ساختار زبان فارسی پیشوندها بیشتر از پسوندها الفاظ الحاقی را تشکیل می دهند، حال آنکه در زبان ترکی بیشتر از نود و پنج درصد الفاظ الحاقی را پسوندها و کمتر از پنج درصد آنرا پیشوندها تشکیل می دهند. یعنی در زبان فارسی پیشوندها حرف اول را می زنند، اما در زبان ترکی پسوندها حرف اول را می زنند.
مثال هایی از پیشوندهای فارسی که در ترکی پسوند هستند:
پیشوندها پسوندها
می فهمم: بیلیورُم biliyorum
نمی فهمم: بیلمیورُم bilmiyorum
اگر بیایم: گلسم gelsem
اگر نیایم: گلمزسم gelmezsem
باتربیه: تربیه لی terbiyeli
بی تربیه: تربیه سیز terbiyesiz
بیاید!: گلسین! gelsin!
نیاید!: گلمَسین! gelmesin!
و عجیب اینکه بسیاری از کلمات مستقلی هم در زبان فارسی وجود دارد که در زبان ترکی نه به شکل مستقل، بلکه به شکل پسوند به کلمات دیگر پیوست می شوند. مانند:
کلمات مستقل پسوندها
خواهد رفت: گیدَجکتیر gidecektir
نخواهد رفت: گیتمَیجکتیر gitmeyecektir
باید برود: گیتمَلی دیر gitmelidir
نباید برود: گیتمَمَلی دیر gitmemelidir
می تواند برود: گیدَبیلیر gidebilir
نمی تواند برود: گیدَبیلمز gidebilmez
می تواند که نرود: گیتمَیَبیلیر gitmeyebilir
هنر زبان ترکی در چیست؟
همین پسوندها هستند که باید هنرمندانه به ریشه کلمات پیوند داده شوند!
در زبان فارسی پسوند به دنبال هر کلمه ای که بیاید در شکل و تلفظ آن هیچ تغییری نمی آید، حال آنکه در زبان ترکی بسیاری از پسوندها بر اساس حروف ریشه کلمه، به چهار یا هشت شکل مختلف تغییر شکل می کنند. مثلاً کلمه "است" که در زبان فارسی یک کلمه مستقل است، در زبان ترکی به صورت پسوند به هشت شکل مختلف تغییر شکل می کند، قرار ذیل:
این شیشه است: بو جام دِر bu cam dır
این سنگ است: بو تاش تِر bu taş tır
این چوب است: بو اودُن دُر bu odun dur
این پنبه است: بو پامُک تُر bu pamuk tur
این آهن است: بو دمیر دِیر bu demir dir
این فولاد است: بو چَلیک تِیر bu çelik tir
این ذغال است: بو کومور دُور bu cömür dür
این شیر است: بو سُوت تُور bu süt tür
و کلمه "هستید" به صورت پسوند به چهار شکل ذیل تغییر شکل می کند:
شما محترم هستید: سیز سایگِلِه سِنِز siz saygılı sınız
شما مسافر هستید: سیز یولجُه سُنُز siz yolcu sunuz
شما شاگرد هستید: سیز اورَنجی سِینِیز siz öğrenci siniz
شما راننده هستید: سیز سوروجو سُونوز siz sürücü sünüz
چنین پسوندهای در زبان ترکی فراوان وجود دارند که بر اساس ریشه کلمه به چهار یا هشت شکل مختلف تغییر شکل می کنند و از اینکه در زبان ترکی پسوند خیلی زیاد مورد استفاده قرار می گیرد، در بسیاری از موارد چندین پسوند پی هم می آیند تا معنی کلام را تشکیل بدهند و تمام این پسوندها باید بر اساس تلفظ ریشه کلمه تلفظ شوند. بسیاری از عبارت های که در زبان فارسی از یک فعل و چند کلمه مستقل ساخته می شوند، در زبان ترکی فقط از یک فعل و چند پسوند ساخته می شوند. مثلاً:
افعال پسوندها
اگر نمی توانید که کار کنید: (اَیَر) چالشابیلمزسَنیز (eğer) çalişabilmezseniz
می توانید بایستید: دُرابیلیرسینیز durabilirsiniz
چیزهایی را که می بینید: گورَجَکلَرینیزی göreceklerinizi
ازبر کنید: ازبرلَینیز ezberleyiniz
از کارهایی که کرده اید: یاپتِکلارِنِزدان yaptıklarınızdan
پشیمان خواهید شد: پیشمان اولاجاکسِنِز pişman olacaksınız
همان طوری که فرمودید: سویلَدیعینیز گیبی söylediğiniz gibi
انجام خواهد شد: یاپِلاجاکتِر yapılacaktır
این بود معلوماتی در مورد زبان ترکی. امید است که بد تان نیامده باشد. بعضی ها می گویند که زبان ترکی سخت است. به نظر من ترکی از فارسی و بسیاری زبان های دیگر هم آسانتر، هم قشنگتر و هم کامل تر است. من خودم جداً یا رسماً دنبال مطالعه زبان ترکی نبوده ام، اما همین که در محیط آن بوده ام، یک چیزهایی دستگیرم شده است.
«»«»«»«»«»«»
ادبی ـ هنری