عبدالجلیل سلطانی

                        فاجعه بالا بلوک: نمونه برجسته جنایت دولت و ارتش امریکا

بالابلوک یکی از ولسوالی های یازده گانه و پشتون نشین ولایت فراه است که شاهراه کمربندی هرات - قندهار از وسط بازار آن میگذرد. نفوس این ولسوالی 63900 نفر است و مسیرجاده عمومی 75 کیلومتری که شهر فراه را به شاهراه هرات – قندهار وصل میکند نیز در همین ولسوالی واقع است.  

بالا بلوک بعلت اینکه در موقعیت خوبی قرار گرفته و مسیرهردو جاده بزرگ دارای بیشترین رفت و آمد ها در آن واقع است، در طول دوران حکومت کرزی محل مناسبی برای طالبان (بخاطر حمله به کاروان های دولتی و امنیتی) و دزدان و سارقین مسلح (بخاطر دستبرد به سرمایه و اموال تجارتی تاجران ) نیز بوده است.  

دولت فراه در طول هفت سال گذشته (بلا استثناء در عصر همه والی ها و قوماندان های پولیس) چنان ضعیف بوده که حتا نتوانسته برای یک روز جاده را از دستبردها و رهزنی های سارقین مسلح در طول مسیر این ولسوالی مصون نمایند. زندان های شخصی و خصوصی در این ولسوالی معروف است که در آن اشخاص اختطاف شده یا اسیران جنگ های قبیله ای را نگهداری میکنند.

قریه گرانی یکی از قریه های بزرگ این ولسوالی است که در جوار قریه شیوان قرار دارد. جمعیت این قریه بین پنج شورای بزرگ محلی تقسیم گردیده و عبارتند از شورای پایین کلی اول، پایین کلی دوم، خانانو کلی، خواجه ها (سید ها)، و اشیزی ها. هریک از پنج شورای بزرگ محلی فوق حدود 300 خانواده را در بر گرفته که جمعاً اطراف 1500 خانواده درین قریه زندگی میکنند. محل بمباران شده توسط نیروهای ایتلاف عبارت از محله خواجه ها (سید ها) بوده و همه کشته شدگان (به استثناء چند نفری که از محلات دیگر به این محل آمده و در هنگام بمباران در آنجا بوده) مربوط همین محله میباشند.  

چگونگی رویداد حادثه

بعد از ظهر روز دوشنبه چاردهم ثور 88 جنگ بین نیروهای دولتی و طالبان در قریه گرانی در پهلوی قریه شیوان آغاز گردید. جانب نیروهای دولتی در این جنگ شامل اردوی ملی، پولیس ملی و نیروهای آیساف بوده و از طرف طالبان طبق گفته مردم محل علاوه بر طالبان محلی، اتباع خارجی از جمله عربی و چچنی هم شامل بوده است.

عامل اصلی وقوع این جنگ عشر تریاک است که توسط طالبان جمع آوری میگردید. طالبان از یک ماه بدینسو در تمام قریه جات ولسوالی های بالابلوک، خاکسفید، پشت رود و بکواه به جمع آوری مالیات تریاک (معروف به عشر تریاک) پرداخته اند و در هر قریه از هر نیشگر(1) نیم خورد تریاک (معادل50   گرام؛ مثلاً در یک قطعه زمین تریاک اگر 100 نفر مصروف نیشگری )جمع آروی( تریاک استند، مالک آن مزرعه طبق قوانین طالبان باید به مقدار پنجاه خورد = 5 کیلو گرام تریاک بحیث عشر به طالبان تادیه کند)؛ وقتی گروه اخذ مالیات طالبان به قریه گرانی وارد شده و مالیات تعیین شده را تقاضا میکنند مردم قریه گرانی از تادیه این مالیات سرباز میزند و از پولیس مستقر در پوسته امنیتی نزدیک قریه کمک میطلبند که این کار باعث خشم طالبان و درگیری شان با پولیس میگردد. با آغاز درگیری طالبان با پولیس، پولیس با قوماندانی امنیه ولایت فراه در مرکز شهر تماس میگیرد و نیروهای کمکی بیشتری را تقاضا مینماید. در نتیجه نیروهای کمکی پولیس ملی و اردوی ملی بسوی محل درگیری از مرکز شهر حرکت مینماید. با رسیدن نیروهای کمکی، درگیری شدت بیشتری میگیرد. در جریان جنگ، مردم بیگناه قریه که تعداد شان به صدها نفر اطفال، زنان و مردان میرسد بخاطر آن که از جنگ آسیب نبینند در یک منطقه دورتر از صحنه جنگ تجمع مینمایند.

جنگ در طول آنروز ادامه یافته و در ختم روز و هم در هنگام شب هواپیماهای نیروهای ایتلاف برهبری امریکا بر فراز قریه ظاهر شده و قریه گرانی را بمباران میکند.  این بم ها که توسط طیارات نیروهای ایتلاف پرتاب گردیده سه نقطۀ محل تجمع مردم و یک مسجد را با پرتاب 9 بم هدف قرار داده که در نتیجه تعداد زیادی از مردم بیدفاع و غیرنظامیان به هلاکت رسیدند.

 قربانیان این حادثه 

کل قربانیان این رویداد مرگ آفرین غیر نظامیان بیدفاع محل بودند. هریک از خانواده های مستقر در محله خواجه های این قریه چندین عضو خود را درین رویداد از دست دادند.

یکی از روایت هایی که در روز حادثه به نشر رسید میگفت از جمله کشته شده ها 30 نفر طالب نیز شامل است ولی طی سه روز گذشته با پرسش از ساکنان اصلی این قریه معلوم شد که وقتی طالبان خود را از جنگ کنار کشیده و قریه گرانی را ترک نموده بودند، طیاره های ایتلاف ظاهر شده و قریه را بمباران کرد. شاهدان عینی میگویند هنگامی که قریه بمباران شد نیروهای جنگنده طالبان به نزدیکی زیارت ملا عثمان نیکه (واقع در قریه گنج آباد) رسیده بوده اند. تنها سه نفر طالب محلی که در قریه حضور داشته اند زخمی گردیده اند.

 تعداد کشته شدگان این حادثه تا دو روز قبل دقیقاً معلوم نبود. یکی از ساکنان این قریه تعداد کشته شدگان را 122 نفر شمرده و بعضی بین 150 تا 170 نفر شمرده بودند. بی بی سی در گزارش خود(2) بیش از 120 نفر خواند و دکتر عتیق الله یکی از ساکنان محل گفته بود که خودش در یافتن قربانیان از زیر آوار اشتراک نموده و تا آن روز با استفاده از تراکتور جسد 123 قربانی را بیرون کشیده و احتمال قربانیان بیشتر را نیز خبر داده بود. ولی دو روز قبل (شنبه 18 ثور) شوراهای محل ارقام کشته شدگان را از زبان هر فامیل یادداشت برداری نموده که جمعاً 157 نفر را تشکیل میدهد.

این اجساد که اکثراً زنان و کودکان بود بصورت دستجمعی کنار هم قرارداده شده و به خاک سپرده شدند. در اعلامیه هیات مشترک تحقیق از طرف دولت افعانستان و نیروهای امریکا درین مورد چنین آمده است: "این هیات سه محل را بررسی کردند که در آن "هفت گور جداگانه و دو گور دسته جمعی" وجود داشته است."(2)

در ویدیوی منتشر شده از گزارش هیاتی که از سوی دولت به این ولسوالی سفر و تحقیق نمود، زنی دیده میشود که با بیتابی بروی زمین افتیده و بسرورویش خاک میریزد و میگوید که 19 نفر از اعضای خانواده 20 نفریش را از دست داده است و فقط خودش تنها زنده مانده است، همچنان اشخاص مختلف دیگری بسان این زن در میان گریه های شان از کشته شدن چندین نفر از اعضای خانواده های شان خبرمیدهند. پیرمردی که عکس پسر نو جوانی را در دست دارد از کشته شدن فرزندان و نواسه هایش درین فاجعه سخن میگوید. 

لیست زیر که از زبان یکی از ساکنان محل از قريه گراني تهیه شده نام و سن بعضی از قربانیان را نمودار میسازد:

1- نه (9) نفر از يك خانواده شامل چهار برادر و متباقي زنان و اطفال

2- سالم 3 ساله

3- اسماعيل 1 ساله

4- گلبدن

5- خواهر گلبدن 20 ساله

3- حليمه

4- عبدالولي 15 ساله

5- عبدالله 8     ساله

6- امين الله     ساله

7- همسر حليمه

9- نازوي 7  ساله

10- سيد عالم ولد فضل كرم

11- ميرو ولد سيد امير 10 ساله

12- خيال محمد ولد سيد آدم 3 ساله

13- لعل محمد ولی سید آدم 9 ساله

14- سيد باران 25 ساله

15- مالك ولد سيد باران 4 ساله

16- رازق ولد سید باران    3  ساله

17- سيد ميرزا 1 ساله

18- ميده گل فرزند سيد آدم 25 ساله (مجرد)

19- زر بي بي فرزند سید آدم    3 ساله

20- زرمينه فرزند سید آدم  5  ساله

لیست بعضی ازمجروحین حادثه به تفکیک ولدیت و سن نیز از زبان نامبرده قرار زیر است: 

1-  مادر گلبدن  زخمي

2-  خواهر گلبدن                                                                     

3-  سيد آدم                                                                

4-  ناز بي بي   فرزند سيد ملنگ 12 ساله   

5-  سيد عبداله        فرزند سيد علم         10  ساله

6- عبدالغفار          فرزند حاجي ملا شاه محمد   50 ساله

7- عبدالله جان       فرزند عبدالغفار        12 ساله

8- سيد خيال محمد   فرزند سيد آدم      12 ساله

9-  فرشته            فرزند سيد بركت      14 ساله

10-  تلا              فرزند سید برکت        12 ساله

11- شفيقه        فرزند عبدالرحمن        32 ساله

12- مريم         فرزند محمد رحيم         18 ساله

13-  نازو          فرزند ستار                 29 ساله

14-  بي بي گل    فرزند غفور خان        30 ساله

15- بي بي صنم   فرزند سيد جمال      45 ساله

16-  شفيقه         فرزند شكور            35 ساله

17-  سيما          فرزند رحم الدين       18 ساله 

مجروحین توسط موتر صلیب سرخ که به محل حادثه رفته بود به شفاخانه عمومی شهر فراه انتقال داده شدند ولی در آنجا نیز بعلت قلت امکانات معالجوی اکثریت شان به شهر کویته پاکستان منتقل گردیده اند. 

واکنش مردم نسبت به این حادثه:

فردای همان شب، مردم محل اجساد تکه و پارچه شده کشته شدگان را در دو موتر مازدا انداخته و بعنوان اعتراض به مقابل دفتر والی فراه انتقال نمودند.

این حادثه خشم مردم فراه را برانگیخته و باعث گردید که صبح روز پنجشنبه 17 ثور مظاهره وسیعی را در اعتراض به عملکرد دولت افغانستان و نیروهای خارجی براه بیاندازند.

با آنکه تقریباً هیچ رسانه ای در فراه نماینده یا گزارشگری ندارد، فاجعه بالابلوک بصورت گسترده ای در رسانه های مختلف بازتاب یافت.

بی بی سی نوشت: " اگر آمار ارایه شده از سوی ساکنان محل صحت داشته باشد، این رویداد، یکی از مرگبارترین عملیات نیروهای بین المللی در سال جاری خواهد بود." (2)

رویترز آنرا "مرگ آفرین ترین حادثه برای غیرنظامیان از آغاز حضور نیروهای ایتلاف برهبری امریکا در افغانستان از سال 2001 ببعد دانست."(3)

اندیپیندینت این حادثه را " بدترین رویداد از زمان پاگذاری ایالات متحده در افغانستان از 2001 ببعد دانست." (4)

با وقوع این حادثه حامد کرزی از دولت امریکا خواست تا به حملات هوایی خود که باعث کشتار غیر نظامیان در عملیات های نظامی در افغانستان میگردد پایان دهند ولی جنرال جیمز جونز مشاور امنیت ملی اوباما با جسارت همیشگی امریکایی خود گفت "که نمیتواند با ممنوع کردن حملات هوایی، عملیات نیروهای خود در افغانستان را مختل کند." (5)

قیمت خون قربانیان

شاید در کمتر سرزمینی یا در کمتر کتاب قانونی بتوان جایی یا ماده ای را یافت که قیمت خون انسان در آن به اندازه قیمت خون افغان ها ارزان باشد. نیروهای ایتلاف برهبری امریکا در افغانستان، از آغاز حضور تا اکنون، در هریک از عملیات مرگ آفرین هوایی خود (از قبیل جلال آباد و شیندند و ...) پس از کشتار دسته جمعی شان، ابتدا یک معذرت خواسته و سپس در بدل مرگ هر نفر مبلغ یکصد هزار افغانی معادل دو هزار دالر امریکایی و در بدل زخم های هر نفر مجروح مبلغ پنجاه هزار افغانی معادل یکهزار دالر امریکایی پرداخت نموده و پرونده اش را برای دایم بسته است. در مورد بالا بلوک نیز همین شیوه اعمال شد. یعنی در بدل پرداخت مبلغی حدود چارصد یا پنجصد هزار دالر امریکایی، به این قضیه پایان داده و مطبوعات هم با نشر این خبر، آخرین وظیفه شان را درباره بالابلوک انجام داد. گویا یکی دیگر از پروِژه های USAID به هزینه چار یا پنج صد هزار دالر در منطقه تطبیق و به بهره برداری سپرده شد؛ و بدینترتیب هنوز یکهفته از وقوع فاجعه نگذشته گویا هیچ حادثه ای رخ نداده، دوباره زبان ها خاموش شد و باالطبع بالابلوک دوباره در تاریکی و خاموشی شب هایش فرو رفت. 

پانوشت ها:

(1) نیشگر اصطلاحی است که در پشتو به جمع آوری کننده تریاک اطلاق میگردد.
شنبه 09 مه 2009 - 19 اردیبهشت 1388(2) www.bbc.co.uk/persian/afghanistan-
سه شنبه 5 مه 09 / 15 اردیبهشت 1388 www.bbc.co.uk/persian/afghanistan- (3)
(4) http://www.reuters.com/WASHINGTON (Reuters) - Sat May 9, 2009
(5) http://www.independent.co.uk/Independent - Friday, 8 May 2009
(1)
(6(www.bbc.co.uk/persian/afghanistan- دوشنبه 11 مه 2009 - 21 اردیبهشت 1388
 

فــــــــراه/ 20 ثور 1388
 

اجتماعی ـ تاريخی

صفحه^ء اول