داکتر محمد اکرم عثمان
قرار دادهای افغانستان
يک کتاب ارزشمند به کوشش و تدوين عتيق الله نايب خيل
« قرار دادهای افغانستان» نام کتاب ارجمنديست که جناب عتيق الله نايب خيل با کوشش و قبول مسئوليت فراوان آنها را گردآورده است.
تا جايی که نگارنده خبر دارد تا حال کمتر کسی مجموعهء معاهدات افغانستان را در درازای قرن نزدهم و اوايل قرن بيستم با چنين انسجام و دقت فراهم آورده است.
اين کتاب صرف نظر از تسلسل موضوعات و محتويات ارزشمند آن، واجد يک اهميت چشمگير ديگريست که حقيقت ناگفته ای را نيز بيان ميکند و آن اينکه مهمترين اين قرار داد ها در شرايط سوء استفاده از موقعيت امضاء شده اند. از اينقرار که طرف قدرتمند بر بنياد هدف مشخص و از قبل پلان شده ای، پيشاپيش طرف ضعيف را که همواره افغانستان بوده است با فشار های ملموس و غير ملموسی از گونهء تحميل اجبار فزيکی و اجبار معنوی، به قدری تضعيف و مستأصل کرده اند که هرگز توان حاشا نداشته است. به اين صورت تمام آن معاهدات در وضعيتی نابرابر که چيزی جز سوء استفاده از موقعيت نبوده است توشيح شده اند. به معنای ديگر نيروهای استعمارگز مخصوصاً امپراتوری بريتانيای کبير و امپراتوری روسيه تزاری اول با لطايف الحيل، دولت کوچکی مانند افغانستان را چنان خلع سلاح کرده اند که در تنگنای گازانبور ِ آن دوقدرت هرگز مجال اظهار وجود نداشته است.
دوم اينکه به منظور تضمين مشروعيت به اصطلاح حقوقی آن پيمان ها ، نورمها و ضابطه هايی را در مجامع بين المللی رسميت دادند که پيشاپيش ضامن حقانيت آن قول و قرار دادهای ظالمانه و اسارتگرانه بوده باشد.
و از همه بدتر اينکه امرا و پادشاهانی را بر اريکه قدرت نشاندند که چون خاصه خدمتگاران، گوش بفرمان بودند و پاره های بزرگی از پيکر مملکت را بريدند و به دهان دو حيوان درنده خرس قطبی! و شير بريتانيا ! دادند.
بدينگونه کشوری دست و پا بريده، کژ اندام، معيوب و فاقد تحرک و کارآيی در جغرافيای منطقه پديد آمد که بقا و موجوديتش محصول تبانی دو ابر قدرت بود و فقط فقط می توانست يک وجه المصالحه! باشد.
مرزهای افغانستان نيز مطابق همين قرار دادها طراحی و تثبيت شدند.
پس افغانستان کنونی مولود بازی ظالمانه ايست که در درون يک بازی بزرگ! بوجود آمد و خبر از اجرای کامل ژيوپوليتيکی ميداد که ملت ما در تأسيس آن، نه دخيل بسته بود و نه تقصيری داشت.
بنابر آن کتاب « قرار دادهای افغانستان» يکی از آثار مرجع ِ نياز ِ محققان می باشد و ماندگار ميماند.
کانون قلم افغانها در سويدن نشر اين اثر معتبر علمی را هم به جناب عتيق الله نايب خيل و هم به نگارندهء مقدمهء عالمانهء آن آقای نصير مهرين مبارکباد ميگويد.
