بيژنپور
رحمت الله بيژنپور
گزارش کامل سیمنار نکوداشت شایسته از
کار نامه های خلاق پروفیسور استاد دکتور جاوید
چهارم جون 2006
شهر فرانکفورت آلمان
چهارم جون 2006 میلادی سیمنار نکوداشت و ارزشیابی نقش، شخصیت، مقام علمی وکار نامه ی آفرینشی زنده یاد استاد دکتور عبدالاحمد جاوید، استاد ممتاز ونخستین رییس انتخابی دانشگاه کابل، با مشارکت گروه های عظیمی از اقشار وافکار گوناگون جامعه ی فرهنگیان افغانستان در غربت؛ برگزار شد.
در این سیمنار که به همت وتکاپوی بیدریغ بنیاد فرهنگ آیینه افغانستان و در همکاری و یاری مستقیم سفارت کبرای جمهوری افغانستان در برلین و ژنرال قونسلگری آن دربن تدویر یافت، انبوهی از دوستداران، شاگردان، هواداران، اعضا وبستگان نزدیک، خانواده وبازماندگان آن نکونام شرکت ورزیدند.
درهمین حال باید گفت؛ سفارت کبرای افغانستان در لندن نیز، بصورت میان عامل نقش فعال کمکی در امر سازماندهی و تأمین شرایط مساهله را داشت. درواقع این سیمنار در سالهای پسین از مهمترین نمونه ی گرد آمد فرهنگیان وفرزانگان حوزه ی برون مرز افغانستان میتواند بود.
حضور فعال زنان از نیمه ها ی سرگردان جامعه ی پریشان روزگار زن افغانستان، موجودیت افراد وشخصیت های وابسته به گروههای اتنیکی و ساختار موزاییکی افغانستان چند کیشی وچندین قومی و سر انجام نقش فعال فرهیختگان دور از دیار و ومردم رنجدیده ی سرزمین ناقرار مان افغانستان؛ سیمنار استاد جاوید فقید را شکوه واعتبار ویژه یی بخشیده بود.
سهمگیری دانشیان ودانشمندان، اساتید و نویسندگان، ناشران و هواداران دنیای آگاهی وکتاب، شاعران و پژوهشگران پهنه ی اد ب و عرفان، کار داران سیاسی دولت افغانستان، سفیرافغانستان در برلین، ژنرال قونسل و سکرتران اول سفارتخانه های ما در آلمان ولندن، خیر اندیشان عالم معانی و منوران، بانوان و دختران اهل اندیشه و کافه ی جوانان بیدار و شیفتگان آن استاد ذوالاقتدار، از بی شایبگی و سزاواری در این سیمنار پر جوش و نیک آهنگ واجد الافتخار بود.
اجلاس ارزشیابی و تبار شناسی کار نامه ی استاد جاوید، خوشبختانه سرشار از نکات تازه و درسهایی بود که بر همه ی آنانی که مهمان ومیزبان سیمنار مورد نظر بودند، بسادگی اثر گزار و پیام دار شد. این گونه انسجام و آرایش مجلس و اینسان نظم و آرامش که فضای سیمنار ده ساعته وسنگین گذر را نمادین کرده بود، از ویژه مواردی است که در سازمانگری و جلسه داری مردم افغانستان به منصه اجرا بگذرد.
مشاهده ی سیما ها ی نمادین برخی نامداران حوزه هنر و موسیقی در فرهنگ ملی ما دراین گرد آمد، بینندگان را به اعماق ابهت وشکوه، و کمال شخصیت استاد جاوید رهنمون میداد. نقش و سهم حضوری استاد عبدالوهاب مددی، آهنگ ساز، موسیقی شناس و سرود خوان میهنی و ملی افغانستان، دیدن چهره ی جوان اما تابناک پیشکسوت و میراث دار موسیقی سنتی و کلاسیک افغانستان، استاد شریف غزل، استاد محمد آصف محمود نوازنده، وهمینگونه برخی خبر نگاران از رسانه های خبری سراسری از جامعه ی تبلیغات و رسانه یی و... دلمایه و امید واری بیشتر را در مهمان ها و دوستان استاد مسلم مینمود.
این نوع گرد همایی واین سیمنار ارزشیابی بزرگترین دانشمند عرصه ی ادبیات زبان فارسی در افغانستان (استاد همیشه یاد دکتور جاوید) در نیم قرن پسین، جامعه ی فرهنگی ما در برون مرز را دلگرمی می بخشد و بنیاد (فرهنگ دوستی) را در اعماق ذوق وجامعه باوری ایشان فرو مینشاند.
مهمانان و دعوت شدگان شرکت در سیمنار، از کرانه های مختلف عالم به این شهر مرکزی اروپا آمده بودند. در هر حال تأمین حضور عملی وفیزیکی افراد وشخصیتهای ما از کانادا، آستر لیا، آمریکا، افغانستان، و تمام کشورهای اروپای مرکزی از لحاظ سازمانگری که مسلماً یک مشکل بسیار چشمگیر است، اما دراین سیمنار از همین نقاط ذکر شده در گرداگرد زمین، مهمانان دعوت شده به این اجلاس آمده بودند.
پیش از آغاز رسمی اجلاس از استادان، دانشمندان، فرهنگیان، روشنفکران و کافه ی آگاهان منجمله خانمها و آقایان در خواست شد، تا مراتب یاد و خاطره ی خویش را در کتاب (جاوید نامه) که به با سفارش زهره یوسفی رییس سیمنار وبه ابتکار بنیاد شهمامه و گردانندگان مجله نهال سر کار خانم منیژه نادری و آقای عتیق فقیری در کشور هولند تهیه وچاپ شده بود، ثبت وقلمی نمایند.
آغاز کار سیمنار (بخش اول)
حوالی ساعت چهار بعد از ظهر روز شنبه چهارم جون سال 2006 میلادی، با تفاوت بسیار اندک از زمان گفته شده در فراخوان همین سیمنار؛ جلسه از سوی آقای بیژن پور آبادی عضو گروه تدارک وگرداننده ی برنامه ی پنج ساعته در بخش اول سیمنار، بیان و اعلام گردید.
همانگونه که شایسته بود، برنامه وطرز کار اجلاس با ترتیبات تایید شده در گروه تدارک و بنیاد فرهنگ آیینه افغانستان، به اشتراک کنندگان و مهمانان سیمنار پیشکش شد. بدیهی بود که شیوه و سبک جلسه داری از چندین نظر مورد دقت و دلچسپی همه اعضای سیمنار قرار گرفت.
بخش اول مجلس را آقای بیژن پور درحالی اداره میکرد، که سرکار خانم زهره یوسفی رییس بنیاد فرهنگ آیینه افغانستان و میزبان اصلی سیمنار، آقای سلطان سالار عزیز پور منشی گروه تدارک،
آقای لطیف راهی متصدی بخش گویندگی بزبان پشتو و بانو خاطره یوسفی نماینده جامعه ی جوانان ما در فرانکفورت بعنوان تیم رهبری سیمناراز سوی گروه تدارک، گزینش یافته بودند.
سیمنار با خوانش آیاتی ازقرآن (کتاب آفریدگار عالم وآدم) توسط (... شعله جوان آگاه و دانش پذیر) فرزند دکتور جمراد جمشید و نوه ی زنده یاد جمشید شعله،، رسماً بکار خویش آغاز کرد.
سپس از خانم زهره یوسفی رییس بنیاد فرهنگ آیینه افغانستان در آلمان، بعنوان رییس مجلس و میز بان اساسی این سیمنار دعوت شد، تا پیراسته ی اهداف و چشمداشت خویش را از برگزاری این گرد هم آیی بزرگ، یکجا با نحوه ی تدارک و سازماندهی آن به اجلاس بیان نماید. ایشان نیز با سخنان زیبا و توانایی خاصی در بیان سخن، مراتب سپاس و امتنان خویش را از عامه ی فرزانگان و فرهنگیان مهمان و میزبان در این سیمنارابراز کردند.
در جایگاه دوم از آغاز مقدمات کار اجلاس، بانو خاطره یوسفی یکی از گردانندگان بخش اول سیمنار، از جناب حمید الله ناصر ضیا سفیر کبیر ونماینده خاص در جمهوری آلمان و یکی از حامیان و هماهنگ کنندگان مهم این سیمنار تقاضا نمود، تا پیام جلالتمأب حامد کرزی رییس جمهوری اسلامی افغانستان را به مجلس قراات نموده، پیوست آن از نقش وسهم فعال خویش در برگزاری سیمنار دیدگاه دولت و شخص خودرا بیان نماید.
همچنان جناب دکتور سید اکبر زیوری سکر تر اول سفارت افغانستان در لندن، پیام زیبای جناب احمد ولی مسعود سفیر کبیر افغانستان درلندن را، که ایشان نیز از حامیان مهم بر پا داری این سیمنارهستند، بهمین مناسبت قراات کردند. در پیام تاکید شده بود، که بسیار مهم خواهد بود، تا نوشته ها و آثار استاد جاوید جمع آوری و به زیور چاپ آراسته گردد.
پس آنگاه پیام جناب دکتور سپنتا وزیر امور خارجه افغانستان، توسط جناب دکتور فضل الرحمن فاضل ژنرال قونسل افغانستان درشهر بن به پیشگاه سیمنار خوانده شد. دکتور فاضل که خود از محققان وپژوهشگران توانای نسل جوان افغانستان هست، متمم خوانش پیام مذکور، به سخنرانی مختصر خویش در باب شخصیت و مقام استاد دکتور جاوید پرداخت.
در این نوبت پخش نوار تصویری سرود زیبای میهنی (وطن عشق تو افتخارم...) در اجرای استاد موسیقی جناب عبدالوهاب مددی، موسیقی شناس پر آوازه ی کشور به شیوه لیبسنگ تقویم وتقدیم مجلس شد. انصافاً اجرای این سرود بشیوه انجام شده در سیمنار احساس ملی انسان را بر می انگیخت و روح وطندوستی در همه را زنده میکرد، حضار نیز به احترام ایشان بپا خواستند و با همخوانی ایشان و گروه همکارانشان را همراهی کردند. دست این مرد درد نکند.
به منظور یکسره نمودن خوانش پیام های دولتی و مراجع رسمی، از آقای کریم روهینا گوینده ی سابق اما ممتاز رادیو افغانستان، خواسته شد تا با همان آواز آشنا از هنجره ی خویش پیام دکتور سید مخدوم رهین سرپرست وزارت اطلاعات وفرهنگ را به مجلس قراات کند. آقای روهینا با احساس گویندگی مسلم پیام را تا انجام خواند. آواز آقای روهینا برای سیمنار نوعی حالت روحانی و احساس ملی را زنده نمود.
در عین حال پیام جناب دکتور امیرشاه حسن یار، سابق وزیر آموزش های حرفه ای و عالی نیز بهمین مناسبت مواصلت کرده بود. پیام آقای حسن یار استاد ممتاز دانشگاه کابل توسط آقای احمد ضیا رهین هنر مند وگرداننده سایت فرهنگی خاوران، به جلسه خوانده شد.
دراین بخش از برنامه های مقدماتی در آغاز کارسیمنار، نوار ضبط شده یی از زیست نامه ی استاد دکتور جاوید، تنظیم و نبشته شده از سوی استاد دکتور عنایت الله شهرانی، که به آواز زیبای خانم زهره یوسفی ثبت واجرا شده بود، در پرده نمایش آمد. این شیوه ی اجرا در کار سیمنار کاملاً جنبه ابتکاری داشت.
در ادامه ی اجرای نوار زیست نامه استاد، ابتکار دیگری در دستور اجرا ونمایش قرار گرفت. بطوریکه ازدواثر هنری یکی تندیس استاد جاوید، کار مجسمه ساز و تندیسگر نامدار کشور جناب وکیل احمد نشأت و پورتریت بسیار زیبای زنده یاد دکتور جاوید، کار بانو پاکیزه یوسفی هنر ورز جوان، یکی پی دیگر پرده برداری شد. مراسم پرده برداری از تندیس وپور تریت مورد نظر توسط آقای ناصر ضیا سفیر کبیر افغانستان در آلمان، و تنی چند از روشنفکران و فرزانگان مهمان در سیمنار انجام گرفت. با انجام مناسب و دقیق این مراسم، بخش کار مقدماتی در سیمنار پایان یافت.
در بخش اول از کار سیمنار نخستین پیام برون مرزی در حوزه ی زبان فارسی، پیام استاد تاجیک پروفیسور رحمان خواجه یف استاد دانشگاه اندیانای ایالات متحده ی آمریکا در پاسداری از مقام استادی دکتور جاوید، توسط آقای سالار عزیز پور به مجلس خوانده شد.
مهمترین نکته در این سیمنار آن بود، که هم کار آن بصورت بسیار جدید گردانندگی میشد وهم مواردی پیش آمد که از سیمنار های مماثل در گذشته ها کاملاً متفاوت بود. افزون بر آن از طریق گروه تدارک قرار شده بود، که در پایان برنامه های مقدماتی از بخش اول و آغاز سخنرانیهای اساسی و غیر دولتی، نوار دیگری به نمایش و شنود همگانی در سیمنار قرار بگیرد که گرفت.
اصولاً پیام استاد واصف باختری که با صدای خودشان ثبت و آماده شده بود، بعنوان نخستین پیام از بخش اول مجلس؛ به سیمنار پیشکش شد. استاد واصف باختری که از شاگردان ممتاز استاد جاوید و از شاعران پیشکسوت وادبیات شناسان بی مانند سرزمین ماست، پیام بسیار سنگین بار مفاهیم و سرشار از احترام و رواداری را در حرمتگزاری به سیمنار آن کار دان فرهنگ و فضیلت پیشکش کرده بود.
آقای بیژن پور گرداننده مجلس نیز تبصره کوتاه اما مشخصی پیرامون مقام وشخصیت سرشار از رعایت ومناعت استاد واصف باختری بعنوان شاعر شاعران امروز افغانستان و مولوی دیگری از بلخ نامی داشت، که با کف زدنهای حرمت آمیز حضار همراهی شد.
با تبرک آواز استاد باختری سالار شعرمعاصر وادبیات زبان فارسی، بعنوان زینت بخش فرجامین بخش اول کار سیمنار، اعلام گردید. در عین حال دبیران مجلس اعلام نمدند، که برطبق آجندا وطرز العمل کار سیمنار، بخش دوم را دبیران و سازماندهندگان دیگری اداره ومدیریت خواهند نمود.
با این سخن وقفه ی یکساعته برای تفریح و صرف غذای گرم نیز به مجلس مژدگانی داده شد. بخش اول کار سیمنار بصورت بسیار فوق العاده و موفقانه به پایان برده شد.
ادامه کارسیمنار (بخش دوم)
بخش دوم کار سیمنار به گردانندگی سه زن بدون حضور مردان بوسیله خانم زهره یوسفی مســول بورد دبیران و خانم منیژه نادری مدیر مجله وزین (نهال) منشی گروه انشا در مجلس و بانو خاطره یوسفی گوینده وگرداننده تلویزیون آیینه در آلمان ادامه یافت.
نخستین سخنران اصلی سیمنار از بخش دوم، جناب پروفیسور دکتور عبدالرسول رهین ژور نالست، متخصص کتاب شناسی واستاد سابق دانشگاه کابل، رییس دانشگاه البیرونی و ناشرو سردبیر مجله وزین آریانا برون مرز بود. استاد رهین در یکی از جنبه های کار نا شناخته ی استاد جاوید تحت نام " سرنوشت درد انگیز کتاب خانه شخصی دکتور جاوید فقید " پژوهش نموده بود. انصافاً کار استاد رهین بسیار تازه بود ومورد توجه سیمنار قرار گرفت.
پس از نخستین سخنران بخش دوم، پیام دانشمند محترم دکتور اکرم عثمان داستان نویس شناخته شده ی کشور توسط خانم کافیه عمر به خوانش گرفته شد. سپس فرهنگی زن فعال خانم منیزه نادری پیام استاد دکتور نعمت الله شهرانی را به مجلس قراات نمود. همین جا باید گفت: سرکار خانم منیژه نادری یکجا باهمسرش محترم عتیق فقیری از همکاران فعال در برگزاری این سیمنار بودند. به همت ایشان و فرمایشات زهره خانم، کارتهای دعوتنامه، کتاب (جاوید نامه) وبرخی مدارک دیگر تدارک شده بود.
بر اساس نوبت تعین شده در پروگرام مجلس، دومین سخنران اساسی سیمنار آقای دکتور اسدالله شعور مهمان آمده از کارنادا بود. دکتور شعور اهمیت کار استاد جاوید را در عرصه زبان پشتو کار شناسانه بررسی نمود. سخنان آقای دکتور شعور مورد استقبال حاضران قرار گرفت. علی القاعده قرار شده بود پس از هر سخنران یک پیام خوانده شود و آنگاه یک شاعر به خوانش شعرش بپر دازد.
بهمین نسبت نخستین شاعر سیمنار، آقای محمد نسیم اسیر بود، که با خواندن پارچه شعر زیبایی در احوال استاد نیک نام زنده یاد دکتور جاوید، فضای نثر باران مجلس را دگر گون ساخت. البته پیام استاد مجاور احمد زیار محقق و زبان شناس آگاه بر تاریخچه ی زبان پشتو، در پیرامون افکار و آثار استاد جاوید، توسط آقای لطیف راهی به زبان پشتو خوانده شد. این پیام دربخش نخست سیمنار قبل از نشر آهنگ میهنی استاد مددی، خوانده شده بود.
جناب آقای دکتور عبدالاحمد وفا معصومی شاعر و روشنفکر ملی اندیش نیز بالنوبه به سخنرانی خویش پرداخت. ایشان نه تنها سخنرانی نسبتاً مختصری در باب اندیشه وافکار استاد جاوید نمودند، بلکه یک قطعه شعر بلند خویش را نیز بهمین مناسبت به اجلاس قراات کردند.
نوبت سخنرانی وخوانش شعر به استاد پولادیان قصیده سرای شناخته شده ی جامعه ی شعر افغانستان رسید. آقای پولادیان که سه کار را همزمان انجام داد؛ ابتدا پیام آقای نصیر مهرین منتقد تاریخ افغانستان را قراأت نمود. سپس خود چند دقیقه ی محدود در مورد دوره سیاه " کتاب سوزان " سخنرانی کرد. ایشان در اخیر نوبت خویش یکی از شعر های بلند و زیبایشان را به پیشگاه روحانیت استاد جاوید به خوانش گرفتند. البته در هرنوبت و با هر سخنران و دکلماتوران شعر و خوانندگان پیامهای مکتوب، حضار از کف زدنهای استقبالی دریغ نمی کردند.
چون از وقت معین شده در کار سیمنار زمان کوتاهی باقیمانده بود،پیشنهاد مواصلت کرد تا بجای خوانش پیامها، تنها از نام پیام دهندگان ذکر و تشکر بعمل آید. تا سخنرانها بتوانند، به نوبت خویش بپر دازند. بدین ترتیب نوبت سخنرانی به جناب مسعود فارانی روشنفکر سیید زاده و سیید روشنفکر واگذار شد. ایشان بسیار کوتاه ومختصر چند کلامی در باب آن استاد خدمت مجلس وسیمنار مربوط بیان نمودند. این اخلاق منطبق بودن بازمان در ایشان مورد استقبال جدی قرار گرفت.
آقای دکتور جمراد جمشید شعله؛ نویسنده و نایب ژنرال قونسل افغانستان در بن مقالتی را تحت نام " ارزش شناسی کارهای خلاقه ی استاد جاوید " پیشکش مجلس نمود که با گرمی مورد تایید واستقبال حاضران قرار گرفت. در پی ایشان خانم ثریا جان صدیق پارچه شعری را دروصف استاد جاوید دکلمه نمود.
به نسبت تنگدستی پیشبرندگان مجلس از لحاظ وقت قرار شد پیامهای ذیرین صرفا نام گرفته شوند و از نویسندگان آنها اظهار سپاس شود: پیام محترم پروفیسور سید سعدالدین هاشمی، پیام محترم پروفیسور شاه علی اکبر شهرستانی، پیام جناب پروفیسور قیام الدین راعی برلاس، پیام جناب دکتور صبورالله سیاه سنگ منتقد پرکاروبا پشتکار، پیام آقای محمد اعظم سیسانی، پیام آقای شایگان شهر یاری، پیام کبیر احمد آهنگ هروی، پیامهای سراج الدین ادیب، پیام نهاد بین المللی زنان از نام خانم فرشته حضرتی، پیام خانم فوزیه کوفی معاون پارلمان افغانستان که بعلت اوضاع پیش آمده در کابل نتوانستند مستقیماً در سیمنار شرکت کنند، پیام آقا و خانم ببرک وسا و زینب وسا، پیام آقای میر غوث رییس اتحاد مهاجران افغانستان در اطریش، پیام مصطفی روزبه، پیام امین مفکر، پیام خانم منیژه نادری از بنیاد شاهمامه، پیام محمد زرگر پور از انجمن دوستداران سخن، پیام محمد حسین مهدوی از آفتاب تبعید ودیگران.... که خوشبختانه در کتاب (جاوید نامه) چاپ شده اند.
نگاشته ها و مقالات برخی از عزیزان مانند: دکتور غلام جیلانی داوری باستان شناس افغانستان، خانم خالده نیازی شاعر وفرهنگی، آقای بیرنگ کوهدامنی شاعرخوب کشور، آقای نصر الله نوری و آقای مختار زاده که به سیمنار رسیده بود، در نظر است در مجله آریانای برون مرزی به چاپ برسند.
گرداننده مجلس خانم زهره یوسفی نوبت را به جناب آقای ملیار قاصد، شاعر با احساس وطن سپرد. همچنان صحبت کوتاهی توسط آقای ناصر پور قاسمی انجام گردید. آخرین سخن از بخش صحبت کنندگان را آقای اخشید جاوید، فرزند استاد دکتور جاوید بعمل آورد، که در حقیقت سپاس نامه یی بود برای زحمات خانمها وآقایون مهمان و میزبان اشتراک کننده درسیمنار. البته سر کار خانم نفیسه جان همسر زنده یاد استاد جاوید، که مسلماً بیشتر از هرکسی به سیمنار واستاد جاوید نسبت داشت، در وقفه ی مجلس وهم در بخش پایانی کار سیمنار از مهمانان و فرهنگیان محترم مراتب قدر شناسی را انجام میداد.
در این هنگام که ساعت به 12 شب نزدیک شد. از استاد دکتور لطیف ناظمی ادیب و شاعر توانای کشور درخواست گردید، تا به ارزش یابی و جمعبندی کار سیمنار بپر دازند. استاد ناظمی بصورت مشخص کار سیمنار را بسیار قابل قدر و دارای اهمیت ویژه تلقی نمودند. از تزحم کار مجلس که شامل تفاوت اظهار برخی یاران استاد در سنوات تولد و زیست آن سرور بود، تصحیح آنرا ابراز نمود. همچنان با اظهار تشکر از پیام دهندگان، به زیاد بودن پیامها و مشکل خواندن آن در همین مجلس اشارت نمود. اما رویهمرفته برگزاری سیمنار نکوداری از شخصیت فرهنگی استاد جاوید بروایت استاد لطیف ناظمی، محل کسب بهره های فراوان بود. دکتور لطیف ناظمی، از تلاش خانم زهره یوسفی و همه همکاران وهمدستان ایشان بخاطر آنهمه کوشش های فراوانی که کرده بودند، سپاسگزاری نمود.
در فرجام قطعنامه 13 ماده یی سیمنار جایگاه شناسی جاوید، در جامعه ی فرزانگی افغانستان توسط آقای بیژن پور ماده بماده به مجلس قراات گردید.
در سراسر سیمنار یک سخن از نام اعتراض، یا یک حرف از هیاهوبروز نکرد. باید به شکیبایی و دلاوری بانوان و برپا داران این سیمنار، که با چه کوششهایی فراهم شده بود؛ صمیمانه آفرین کرد. واقعاً دست زهره خانم و دختران بلند همت ایشان، همکاران و همبستگان ایشان نیز درد نکند.
پس از ساعت یک شب، از استاد پنجه طلایی جناب شریف غزل تقاضا بعمل آمد تا با استفاده از موسیقی سنتی و کلاسیک (غزل خوانی) جان مشتاقان ساز و آواز کلاسیک را زنده نماید. ایشان با شور وحال تمام شب را در شوق وذوق غزل فرو بردند. دست این جوان هنر آفرین بی درد باد!
سیمنار که محل تازه کردن دیدار دوستان و ملاقات یاران شده بود، در شب هنگام موسیقی یاد وخاطره ی استاد جاوید را جاویدان نمود.
یاد استاد همیشه زنده باد.
و من الله توفیق
زهره یوسفی از نام
گروه تدارک بر گزاری سیمنار