دکتور سید حمید الله روغ

به اوضاع جاری وطن چگونه بنگریم؟

گفتار بیست و چارم

از میان ویرانه های امپایر

جنگ در افغانستان ادامه دارد؛ روزانه حداقل۵۰ نفر در افغانستان کشته می شوند؛ کشتی دوران، در بحر خون هموطن افغان شناوراست؛ اما شناوران مهارت ها و ترفندهای خود در کشتی رانی را یکی به دیگری سوز می دهند!!

با اینهمه روزمرگی جنگ درهم شکسته است؛ لویه جرگهٔ صلح فکر ما افغانان را بسوی صلح برگردانیده است؛ جهان هم می کوشد درمسخره بازی آدمکشی، که تحت نام جنگ در افغانستان براه انداخته شده، برای صلح یک شانس بدهد؛

ماشین جنگ افغانستان، یک اژدهای هزار پای شده است؛ ما باید این حقیقت را بپذیریم که برای شکستاندن آن بخش این ماشین جنگ بسیار دیر کرده ایم ، که در میان خود ما بکار انداخته شده است؛

تنها در کابل بیش از صدهزار سلاح غیرقانونی در چرخش است؛ در ارزگان طی عملیات دستگیری «جنگنده های غیرمسوول»،عدهٔ بسیاری از رجال امنیتی سابق و برحال هم  بازداشت  شدند؛ معاون سابق رییس جمهور بهخ راحتی ادعا می کند که در شمال نفری های ما هستند که می جنگند!

با اینهمه سرمنشی ملل محتد گفت که در حملات انتحاری تا۷۰ درصد کاهش آمده است؛ و تأکید کرد که در این کاهش موفقیت های نیروهای امنیتی افغانستان نقش مهم داشته اند!

در بارهٔ طالبان خبرهای ضد و نقیض می رسد؛ هیأت طالبان که به چین رفته بود، تقاضا برای آتش بس را رد کرد؛ اما همین هیأت طالبان «اهل تسنن» از چین به ایران سفر کرد وگفتند که ما مذاکره می کنیم! طالبان چی مذاکراتی با ایران دارند؟ پرتو نادری، در انتقاد از اظهارات سفیر ایران در کابل، نوشت:

«… هنوز در تهران اهل تسنن را به نماز جماعت نمی گذارید و این جا برای ما سیمیان می برید! در
دستگاه جهنمی شما اهل تسنن جایگاهی ندارند، چه برسد به احزاب سیاسی… می دانید که جماعت بهایی ایران را به چه روز سیاه نشانده اید که حتا حق آموزش عالی و حق کار در دستگاه حکومت را ندارند….مرد حسابی یک بخش مهم بدبختی افغانستان در چند دههٔ اخیر مداخلهٔ  نظام قرون وسطایی و آخوندی ایران است. من را به خیر تو امید نیست، شر مرسان!… باری شمس تبریز گفته بود: منافق بدتر است از کافر!»

انفجاراتی که در ایام عید سعید فطر صورت گرفتند به طالبان نسبت داده شدند؛ طالبان اعلان کردند که کار آنان نبوده است؛ پسانتر طالبان اعلان کردند که  کسانی تلاش دارند کارهایی را که «دیگران» می کنند، بنام طالبان بنویسند! وچند روز پیش طالبان گفتند که طی جنگی که در نورگل ولایت کُنر صورت گرفته بود، طالبان موفق شده بودند و رهبری داعش را محاصره کرده بودند؛ اما  نیروهای محاصره شده داعش بوسیلهٔ طیاره های هیلی کوپتر، که شناخته شده اند، نجات داده شدند!!

خانم هیلاری کلینتون در خاطرات خود شجاعانه نوشت:

«توافق شده بود تا دولت اسلامي (داعش) در روز 5 /7/ 2013 اعلام شود و ما منتظر اعلام تأسيس آن بوديم تا ما و اروپا هرچه سريع تر آن را به رسميت بشناسيم»!!

طالبان اعلام کردند که امریکایی ها پذیرفته اند که همه عساکر شان را از افغانستان خارج  می کنند؛ داکتر زلمی خلیلزاد در جواب نوشت که امریکا در مذاکرات صلح با طالبان به دنبال توافق جامع صلح پایدار است، نه خروج از آن کشور. پریزیدنت ترامپ گفت  چیزهای خوبی در افغانستان در حال وقوع است؛ و گفت امریکا چند هزارعسکر دیگر خود را از افغانستان خارج می کند؛ داکتر خلیلزاد گفت یک «پیشنویس» برای موافقه آماده شده است؛ طالبان این سوال را پیش کشیده اند که مذاکرات دوحه چقدر قابل اعتماد هستند؟ و پیشنهاد کرده اند که چندین کشور، وملل متحد و اتحادیهٔ اروپا وکنفرانس اسلامی از توافقاتی ضمانت کنند، که انتظار میرود درمیان امریکا وطالبان صورت بگیرد؛

یکی نوشت که :« ایالات متحده امریکا در صدد آن است تا طالبان را از یک گروه دهشت‌افگن به یک گروه مدنی بدل کند»! مگر امریکایی ها چنین کاری کرده اند؟ داکتر دادفرسپنتا هشدار داد که طالبان از موضع پیروزی سخن می گویند؛ و طی ملاقات ماسکو دوباره از«امارت اسلامی» سخن گفته اند!

زمزمهٔ ختم جنگ افغانستان، ازطرف دیگر، این سوال را پیش کشیده است که سرنوشت  شبکهٔ تولید و قاچاق مواد مخدره چی می شود؟ بی بی سی در این رابطه گزارش مفصلی نشر کرده ونوشته است که «در۲۰۰۱ که نیروهای امریکایی درافغانستان پیاده شدند، اراضی زیر کشت خشخاش این کشور حدود۷۴ هزارهکتار بود. حالا این رقم به ۳۲۸هزارهکتار رسیده است، یعنی رشدی ۴۰۰ درصدی»!!!

امروزهیچکس دیگر نمی خواهد  و نمی تواند پنهان کند که زیرنظارت کی این شبکه کار می کند؛ و صد تا دوصد ملیارد دالری که سالانه از این راه عاید می شود، بکدام بانک ها، و بکدام جیب ها، می ریزد!!

زمزمهٔ ختم جنگ افغانستان این سوال را هم پیش کشیده است که آسیای میانه، « که امریکا با ابتکار خود بیش از این در آنجا سلطه نخواهد داشت»، به کی می رسد؟

دستبرد به آسیای میانه از مهمترین ستون های ناگفتهٔ پیاده شدن عساکر امریکایی در افغانستان بود؛ امریکا با یک توجه غیرمعمول با آسیای میانه مشغول شد؛ اتحادیهٔ اروپا هم اخیراً یک ستراتژی نو در بارهٔ آسیای میانه مطرح کرد؛ اما اینک که امریکا شاید در نظر دارد از حضور مستقیم خود در افغانستان بکاهد، پس با نگرانی عمیق در جستجو است که با کدام وسایل تاثیر خود را بالای آسیای میانه حفظ کند؟

دو تن تحلیلگر امریکایی در گزارشی که برای وال ستریت ژورنال نوشته اند، سه  پروژه را پیشنهاد کرده اند:

یکی هراس چین و  روسیه از بنیادگرایی اسلامیستی که می تواند قلمرو آنان، و خاصتاً پروژه های راه ابریشم، را بی ثبات بسازد؛ روسیه و چین از همین نظر اوضاع و انکشافات افغانستان را بدقت دنبال می کنند؛ ناظران روسی، با ابراز نگرانی از رشد داعش درافغانستان، گفتند که «درافغانستان ۳۰ درصد فعالیت تروریستی در مقایسه با سال گذشته، افزایش یافته است و تعداد تروریست ‌های گروه داعش در مقایسه با سال۲۰۱۶سه برابرافزایش یافته است» کمکهای چین برای تقویت تاسیسات امنیتی ونظامی افغانستان در شمالشرق را باید درهمین چارچوب بررسی کرد؛

دوم تقویت گروه های بنیبادگرای اسلامیستی در خود آسیای میانه و چین و روسیه؛ اقدامات تاجیکستان برعلیه بنیاد گراها؛ اقدامات چین برای زیرنظارت گرفتن بنیادگرایی اسلامیستی در اویغور،و اقدامات روسیه برای تقویت ادارهٔ روسی در چیچن، را باید در همین چارچوب ارزیابی کرد؛

سوم رقابت میان چین و روسیه بالای تسلط بر آسیای میانه؛ اما مجلس بیشکیک نشان داد که روسیه وچین برعکس نیروها و امکانات  خود را هماهنگ ساخته اند تا یک نظام اصولاً نو مناسبات درمیان خود، و با کشور های آسیای میانه مستقر بسازند؛

دراین میان مهمترین چرخش درجای دیگر در حال وقوع است؛ بنظر می رسد که مثلث هند- روسیه- چین مستحکم تر می شود؛ خاصتاً جالب است که مذاکرات سه جانبه در بیشکیک به تقاضای مودی صدراعظم هند صورت گرفته است؛ این نشان می دهد که سؤتفاهم ها در میان امریکا وهند عمیق تر ازآن هستند، که اظهار می شوند؛  هند نه تنها بر کالا های وارداتی از امریکا تعرفه وضع کرد، بل رسماً شکایت کرد که از جانب امریکا در بارهٔ انکشافات در افغانستان در تاریکی گذاشته شده است؛ تحلیلگران چینایی و روسی این ملاقات  سه جانبه را یک انکشاف مهم در سطح بینالمللی خواندند که در دوران فروپاشی نظام سیاسی و اقتصادی بین المللی بحیث یک محور ثبات دهنده عمل می کند؛ دو کشور دیگر مهم در این حلقه، یعنی ایران و ترکیه، هم بسرعت از مهار امریکا بیرون می جهند!

آخرین کشوری که دراین سناریو بحرکت آمده است، پاکستان است؛ پاکستان همواره هنگامی برمیخیزد، که دیگران می نشینند!

مطبوعات پاکستانی نوشتند که پاکستان در سطح بینالمللی بشدت منزوی شده است؛ پاکستان در بحران بسیارعمیق و ساختاری سیاسی و اقتصادی و فرهنگی دست و پا می زند؛

خاصتاً وضع امنیتی پاکستان شدیداً نامستقر شده و به مخاطره افتاده است و جهنمی ترین سازمان استخبارات نظامی درحوزهٔ ما، یعنی آی اس آی درتأمین امنیت زراد خانهٔ اتومی پاکستان بیکاره برامده است! عمران خان طی یک اقدام غیرمنتظره یک رییس نو برای آی اس آی گماشته است؛ برای مشکلات اقتصادی پاکستان کدام راه حل دیده نمی شود؛ پاکستان ازجانب سازمان نظارت بر پولشویی و حمایت پولی از سازمان های تروریستی در لیست سیاه شامل ساخته است؛ این نظرهند که اتکای اردوی پاکستان به تروریزم باید ازنزدیک تفتیش شود، به اقدامات جدی انجامیده است؛ جناب پمپیو گفت که پریزیدنت ترامپ مصمم است که یک روش سختگیرانه تر در مقابل پاکستان اتخاذ کند؛

بحران داخلی سیاسی پاکستان بسیار تشدید شده است؛ دولت و اردوی پاکستان متوجه شده اند که نهضت حفاظت از پشتون به مقابلهٔ مستقیم با حکومت مرکزی فراخوانده است؛ نیویارک تایمز گزارش داد که دولت مرکزی پاکستان یک فروکوفتن بسیار خونین نهضت پشتون ها را آماده می سازد؛

مطبوعات این فکر را هم مطرح کرده اند که درنظر است برای پشتون ها یک دولت جداگانه تأسیس گردد؛ بدون تردید یک دولت نو تأسیس پشتون، و یک دولت نو تأسیس بلوچ، سر آغاز یک سلسله تغییر بسیارعمیق ساختاری در سرتاسر حوزهٔ ما خواهد بود، که افغانستان را نیز متأثر می سازد.

پاکستان برای گریز از این وضع پیشنهاد مذاکرات با هند را کرده است؛ ونیز پاکستان درنظر گرفته است که با یک اقدام ارزان و بی ضرر از موضوع افغانستان استفاده کند، و باردگر توجه را بخود جلب کند؛

پاکستان تعدادی از کاندیدان انتخابات ریاست جمهوری افغانستان و برخی اشخاص همراه شان را برای یک ملاقات صلح به اسلام آباد دعوت کرد؛ آغاجان خلیلی که در لویه جرگهٔ صلح در کابل شرکت نکرد، از همه پیش تر می دوید، که از خیرات کلدار پس نماند!

جناب قریشی در مغازله با آشنایان قدیمی متحسس بود! و در مصافحه با آشنایان نو متجسس بود!!

در مجلسی که دایر شد چند تن کاندیدان مقام ریاست جمهوری افغانستان در پایان نشستانیده شده بودند، و یک وزیر خارجه برای ایشان بیانیه می داد که شما که می خواهید رییس جمهور شوید بدانید که رابطه که است، به چند قسم استک؛ یکیش رابطهٔ بین الپاکستانی است! و بنابرهمین نوع رابطه شما آن جا درپایان شیشته اید؛ وعالیجناب من این جا در بالا نشسته ام! و بخوانید و بدانید که پاکستان در افغانستان در جستجوی «عمق» ستراتژیک نیست، بلکه در جستجوی «سطح» ستراتژیک است!

نشریهٔ ۸ صبح کابل نوشت:

«واقعیت این است که تاکنون پاکستان حتا یک قدم هم برای بهبود روابط با افغانستان برنداشته است. برای دستگاه امنیتی پاکستان که پالیسی آن کشور را درقبال افغانستان طراحی و تطبیق می‌کند، ‌ایدیولوژی «جهاد» هنوز عنصر اصلی است؛درحال حاضر ارتش و نیروهای بنیادگرای پاکستان متحد استراتژیک طالبان اند؛ و به صورت خاموش علیه افغانستان «جهاد» اعلام کرده‌اند.

هیچ نشانه‌ای دال بر این نیست که «جهاد» از پالیسی پاکستان درقبال افغانستان حذف شده باشد. در طول این هژده سال پاکستان از آمدن صلح به افغانستان، جلوگیری کرده است؛ نشانه‌ ای در دست نیست که بر اساس آن باور کنیم که پاکستان از این بازی دست کشیده است»!

روز بعد نوبت به سخنرانانی رسید، که از افغانستان رفته بودند؛ یکی از سخنرانان گفت که چگونه می توان با یک کشوری صلح کرد که در بارهٔ قلمرو آن کشور ادعا داشته باشیم؟ پس من مخالف منازعهٔ دیورند هستم!

اما همین سخنران وقتی خودش «خراسان» و «بدخشان بزرگ» می گوید، ادعای ارضی را در برابر ایران و ترکمنستان و ازبکستان و تاجکستان مطرح می کند!!

با دعوت این عده، پاکستان کوشید به دو هدف برسد:

یکی یک وزن مقابل ایجاد کند در برابر ملاقات و مذاکرات قریب الوقوع غنی در اسلام آباد!

دیگری مطالعه کند که چه امکانات نو برای مداخله درانتخابات ریاست جمهوری افغانستان خریداری شده می تواند!

به تاریخ ۲۹ جون ۲۰۱۹ داکتر اشرف غنی به اسلام آباد برای مذاکرات بین الدولتین می رود؛پاکستان خواهد دید که غنی یک کسی از شمار این «کاندیدان» نیست!

در همین روز ۲۹ جون ۲۰۱۹ جناب داکتر خلیلزاد دور هفتم مذاکرات خود را در دوحه می گشاید.

سامویل هانتینگتون نوشت که جهان قرن ۲۱ براساس خطوط گسل از هم جدا می شود؛ بنظر وی این خطوط گسل، حتماً خطوط  دینی- تمدنی هستند؛

برخلاف گپ جناب هانتینگتون، بنظر می رسد آن چه در جهان در حال وقوع است، این است که آسیا، با در نظرداشت یک تنوع بسیار گسترده، و علیرغم این تنوع بسیار گستردهٔ، در درون خود می جنبد؛ و به خود می پیوندد!

آخرین تلاش امپایر برای بستن جهان به دُمب یکجانبگی هم ناکام می شود! یک چندجانبگی اصولاً خدشه ناپذیر در پیشروی ما است، که مرکز ثقل مناسبات بین المللی را به آسیا منتقل می سازد!

سه ماه پیش درپیکن گردهمایی بین المللی تمدن های آسیایی برگزار گردید؛ صفیر این گردهمایی، چون سفیری با این خبر آفاق را درنوردید که جهان از آسیا آغازیافت؛ و به آسیا بر می گردد!

در یک چنین جهانی است که  برای «همه» فرصت های نو ضمانت می شود! پنج قرن جدا سازی مصنوعی مردمان به پایان می رسد!

از میان ویرانه های «امپایر» یک جهان نو سر می کشد!

۲۳/۰۶/۲۰۱۹