محمداسحاق فیاض
Mif_1967@yahoo.com
نگاهی به مسوده یک
توافقنامه استراتژیک
سرانجام مسوده توافقنامه استراتژیک میان افغانستان و امریکا نهایی گردید،
توافق نامه ای که بحث ها و موضع گیری هایی زیادی را به دنبال داشت اکنون
گفته می شود که این مسوده نهایی شده، یعنی این که دو طرف مذاکره کننده
افغانستان و امریکا اصل مسوده این توافقنامه را پذیرفته اند و اکنون برای
تصویب آن باید نمایندگان پارلمان دو کشور تصمیم بگیرند که آیا این
توافقنامه را تصویب بکنند یانه؟.
به همین دلیل آقای اسپنتا مشاور امنیت ملی افغانستان به پارلمان رفت و در
مورد مسوده توافقنامه استراتژیک با امریکا توضیح داد. هرچند متن اصلی مسوده
هنوز بیرون داده نشده است، اما توضیحات آقای اسپنتا بخشی های اصلی موضوعات
گنجانده شده در مسوده را بیان می کند. اولین موضوعی که آقای اسپنتا به آن
اشاره کرده این است که این توافقنامه دایمی نیست بلکه برای مدت زمانی معینی
در نظر گرفته شده است. این توافقنامه که در هشت فصل نهایی شده، چگونگی
همکاری میان افغانستان و آمریکا را پس از سال 2014 به مدت ده سال مشخص می
کند. پیش از این گمان براین بود که توافقنامه استراتژیک میان امریکا و
افغانستان بسیار طولانی و درازمدت خواهد بود، اما اکنن روشن شده است که
انقضای این توافقنامه تا سال 2024 است و بعد از آن هردو کشور مخیراست که
روی این موضوع دوباره توافق کنند یا نکنند. زیرا در صورتی که هر دو طرف
توافق کنند، این توافقنامه می تواند از پنج تا ده سال دیگر نیز تمدید شود.
اما به گفته مقامات، اگر هر دو طرف خواهان فسخ آن باشند، مدت اعتبار این
قرارداد به یک سال کاهش می یابد. به نظر می رسد این گونه محدودیت زمانی
معقولانه است، تحولاتی که در آینده کشور رخ خواهد داد روشن نیست و به همین
دلیل بهتر این است که در فرایند آینده زمانی باید قدم به قدم پیش رفت و
مطابق با شرایط زمانی با طرف مقابل به مذاکره نشست و توافق کرد.
موضوع جدید دیگری که آقای اسپنتا به آن اشاره کرده است هرگونه توافقی که
میان امریکا و افغانستان صورت می گیرد، این توافقنامه استراتژیک مبنا و
معیار می باشد و در چارچوبه این توافقنامه قراردادها بسته خواهد شد و
برخلاف آن قراردادی بسته نخواهد شد. آقای اسپنتا گفت توافقنامه جدید،
چارچوب امضای تمامی قراردادها میان دو کشور در آینده خواهد بود.
سومین موضوعی از متن این توافقنامه آشکار شده این است که همکاری در بخش های
امنیتی، تقویت نیروهای امنیتی افغانستان، مبارزه با گروه های تروریستی و
حفظ تمامیت ارضی از مسایل عمده در توافقنامه همکاری میان دو کشور است. این
بند مهمترین بندی است که برای افغانستان اهمیت زیادی دارد، زیر افغانستان
نیاز شدیدی به همکاری امریکا در بخش های امنیتی کشور دارد و بخصوص برای
تقویت نیروهای مسلح خود از کمک های مالی گرفته تا تجهیز نیروهای مسلح کشور
و نیز آموزش این نیروها نیاز به کمک دارد و این توافقنامه امریکا را متعهد
می کند تا در این راستا برای نیروهای امنیتی و مسلح کشور کمک کند. در این
توافقنامه آمده که آمریکا سالانه مقدار پولی را برای تقویت نیروهای افغان
از کنگره آمریکا تقاضا خواهد کرد که نیروهای افغان بتوانند با استفاده از
آن جلوی تهدیدات داخلی و خارجی را بگیرند. از این بند برمی آید که کمک های
امریکا به نیروهای مسلح افغانستان هر ساله براساس نیازهای زمانی نیرهای
مسلح تعیین خواهد شد، در حالی قبلا رسانه های اعلام کرده بود که امریکا بعد
از 2014 سالانه مبلغ 3 میلیارد دالر به نیروهای مسلح کشور کمک خواهد و یک
میلیارد دالر دیگر آن را دیگر اعضای نات خواهند پرداخت، اما براساس این
توافقنامه کمک های مالی امریکا براساس نیاز نیروهای مسلح افغانستان در
هرسال تعیین خواهد شد. او گفت که توافق شده تا نیروهای امنیتی افغانستان
براساس معیارهای نظامی ناتو آموزش داده شده و تجهیز شوند.
هم چنین مبارزه با تروریسم میان دولت افغانستان و امریکا به عنوان یک اصل
در این توافقنامه گنجانده شده است. اما هیچگاه تعریف روشنی از تروریسم
ارایه داده نشده است که تروریسم چیست و کیست؟. آقای اسپنتا به مجلس
نمایندگان گفت: "طرف ها بر مسئله صلح و مصالحه و حمایت از تلاشهای
افغانستان برای رسیدن به صلح (در توافقنامه) تاکید کرده اند. پیش شرط های
رسیدن به صلح که مورد توافق قرار گرفته این است که تنها افراد و گروه های
می توانند مشمول روند صلح و مصالحه شوند که با القاعده قطع رابطه کرده، از
خشونت دست بردارند و به قانون اساسی افغانستان به شمول ضمانت های آن به
حقوق همه زنان و مردان این کشور احترام بگذارند". براساس این بند از
توافقنامه آیا مذاکره امریکا باطالبان از همین حالا این بند را نقض نمی کند،
آنچه در این میان بیشتر جالب توجه است این است که در یکی از بندهای این
توافقنامه استراتژیک آمده است که امریکا در صورت مذاکره با طالبان باید اصل
قانن اساسی کشور را معیار دهد و از آن نمی تواند عدول نماید. حالی سئوال
این است که در صورتی که امریکا روی اصل قانون اساسی کشور در مذاکرات با
طالبان پافشاری کند، آیا مذاکرات قطر میان امریکا و طالبان نتیجه خواهد داد؟،
زیراطالبان بارها اعلام کرده اند که قانون اساسی کشور را نمی پذیرند و حتی
اصل پذیرش تغییر قانون اساسی و ساختار حکومت را به عنوان شروط اساسی مذاکره
مطرح کرده اند، هم چنین هنوز گروه طالبان به صورت روشن و شفاف نگفته اند با
القاعده قطع رابطه خواهند کرد. حال با توجه به این توافقنامه استراتژیک
میان افغانستان و امریکا آیا امریکا در مذاکرات قطر موفق خواهند شد که
طالبان را وادار به پذیرش قانون اساسی بکند و این گروه را راضی نماید تا با
القاعده قطع رابطه نماید؟.
و سرانجام مهمترین موضوعی که از اهمیت زیادی برخور دار بود، مسئله ایجاد
پایگاه دایمی نظامی امریکا در افغانستان است که در این توافقنامه هنوز
وضعیت روشنی پیدا نکرده است و به یک سال بعد موکول گردیده تا در طول این
مدت تحقیق بیشتری صورت گیرد. آقای اسپنتا گفت که قرار است یک سال بعد از
اجرایی شدن این توافقنامه، یک قرارداد امنیتی میان کابل و واشنگتن امضا شود
که در آن چگونگی ایجاد پایگاه های نظامی آمریکا، مصونیت سربازان آمریکایی
در افغانستان و مسئله محاکمه سربازانی که در این کشور مرتکب جرایم می شوند،
مشخص خواهد شد. او توضیح بیشتری در این مورد نداد و فقط گفت که بحث پایگاه
های دائمی آمریکا در افغانستان و چگونگی حضور سربازان آمریکایی در کشور، به
دلیل پیچیدگی آن از متن این قرارداد بیرون کشیده شد و توافق شد تا یک سال
بعد از اجرایی شدن توافقنامه، قرارداد جداگانه ای در مورد همکاری های
امنیتی میان دو کشور امضا شود.
این مسئله یک از شرایطی بود که آقای کرزی بعد از رسیدن به دوشرط قبلی برای
امضای توافقنامه استراتژیک با امریکا بیان کرد، قبلا آقای کرزی روی دوشرط
پافشاری داشت، یکی واگذاری زندان بگرام به افغانها و دیگری توقف عملیات های
شبانه و سرانجام امریکا هردو شرط را پذیرفت و اکنون نیزپذیرفته است که
موضوع پایگاه دایمی امریکا در افغانستان بعد از یک سال تحقیق به امضا برسد.
به هرحال با توجه به تهیه مسوده موافقت نامه استراتژیک اکنن به نظر می رسد
که بعد از تصویب دو پارلمان افغانستان و امریکا، به زودی به امضا برسد،
زیرا مریکا تاکید دارد تا این توافقنامه قبل از نشست سران ناتو در شیکاگو
به امضا برسد، اما ظیش بینی می شود که تصویب این توافقنامه از سوی
پارلمانهای دو کشور طول خواهدت کشید و همین که به اصل مسوده دو طرف توافق
کرده اند کار زیادی در این باره انجام شده و پیش کشیدن این مسوده برای سران
ناتو در اجلاس شیکاگو نیز کافی خواهد بود و به احتمال زیاد امضای اصلی این
توافقنامه بعد از اجلاس سران ناتو در شیکاگو خواهد بود.
«»«»«»«»«»«»
________________________________________________________