محمد اسحاق فیاض
Mif_1967@yahoo.com
افغانستان، چالش ادامه دار برای ترانزیت کالاهای تجاری
افغانستان کشوری است به محاط به خشکی که برای صادرات و واردات کالاهای
تجاری خود باید از بنادر آبی کشورهای همسایه استفاده نمایند، هرچند در حقوق
تجارت بین الملل برای کشورهایی که محاط خشکی می باشند و از داشتن بنادر آبی
محروم هستند، حق و حقو قایل شده اند و یکی از این حقوق این است که کشورهای
دارای بنادر که به کشورهای محاط به خشکی نزدیک هستند باید با هزینه های کم
تسهیلاتی برای انتقال کالاهای وارداتی و صادراتی کشورهای این کشور به اجرا
بگذارد. این که این حق تا چه اندازه در مورد دیگر کشورها اجرا گردیده و
کشورهای محاط به خشکی از آن استفاده کرده و سود برده اند، این قلم اطلاع
چندانی ندارد. اما این حق در مورد افغانستان با مشکلات و چالش های زیادی به
همراه بوده است.
افغانستان به دلیل این که به بنادر کراچی و گوارد در پاکستان و چابهار
وبندرعباس در ایران نزدیک است، از این چهار بندرها کالاهای تجاری صارداتی و
وارداتی خود را وارد افغانستان می کند و بعد از آن توسط موترهای باربری به
داخل افغانستان منتقل می شود. در طول این سال ها نیازمندی دولت افغانستان
به این بنادر به یک پاشنه آشیل پردرد سرساز تبدیل شده است، این حق بین
المللی اقتصادی بجای این که عاری از مسایل و کشمکش های سیاسی باشد به راحتی
وارد فاز سیاسی گردیده است و کشورهای همسایه در صورتی که به خواست و اهداف
سیاسی خود رسیده است در این صورت برای افغانستان برای انتقال کارلاهای
تجاری اش از این بنادر تسهیلاتی قایل شده اند، اما زمانی که روابط سیاسی با
اما و اگرهایی همراه بوده است و خواسته های سیاسی با مشکلاتی همراه بوده
است، صادرات و واردات کالاهای تجاری افغانستان از این بنادر نیز با مشکلات
زیادی برخورده است.
حدود دوسال پیش مسئله جلوگیری انتقال تانکرهای تیل از ایران توسط دولت این
کشور با تظاهرات مردم و حتی خدشه دار شدن روابط سیاسی پیش رفت اما
افغانستان بیشترین چالش را برای اتقال کارلاهای تجاری خود با پاکستان طی حد
اقل 70 سال اخیر داشته است، در دروره های قدرت گیری داود خان چه در دوره صد
ارت و چه در دوره ریاست جمهوری وی مشکل بندر کراچی به یکی از مسایل سیاسی و
اقتصادی داغ تبدیل شده بود و همیشه افغانستان از نبود داشتن یک بندر آبی
رنج می برد. در دوره جهاد که پاکستان بندر کراچی و گوادر را به روی رژیم
کمونیستی بست و در دوره ده سال اخیر دولت اقای کرزی با مشکلات و فراز نشیب
هایی زیادی همراه بوده است.
دو روز پیش هشتمین نشست همکاری های مشترک اقتصادی افغانستان و پاکستان به
ریاست وزارت مالیه هر دو کشور برای دو روز در اسلام اباد تدویر یافت، تا در
فضای سیاسی موجود که میان افغانستان و پاکستان چندان مطلوب نیست راه حلی
برای برون رفت مسایل تجاری را با مسیل سیاسی بیابند. در این نشست در سه
کمیته تجارت و سرمایه گذاری، اعمار مجدد و همکاریهای اقتصادی درمورد تجارت
و ترانزیت، پروژه های بازسازی مجدد و همکاریهای مشترک اقتصادی بحث همه
جانبه صورت گرفت. در کمیته تجارت و سرمایه گذاری مهم ترین موضوعی که از سوی
افغانستان مطرح گردید، عملی نشدن مواد قرارداد تجارت و ترانزیت بین
افغانستان و پاکستان بود. دو سال قرارداد تجاری و ترانزیت کالا میان
افغانستان و پاکستان به امضا رسید، این قرارداد جدید جایگزین قراردادی
گردید که 45 سال پیش میان افغانستان و پاکستان به امضا رسیده بود، اما با
توجه به تحولات جهانی دیگر کهنه شده بود و باید تغییرات اساسی به این موافق
نامه داده می شد، سر انجام دوسال پیش این قرار با تفصیلات کامل تنظیم و به
امضای دوکشور رسید، در حالی که این قرار داد به نفع هردو کشور بود و
پاکستان به راحتی می توانست کالاهای تجاری خود را به کشورهای آسیا میانه از
مسیر افغانستان متقل نمایند، اما تحولات سیاسی در کشور سبب گردید که این
موافقت نامه طی دوسال گذشته هیچ گاه به صورت درست عملی نگردد. تا کنون
بارها در باره اجرایی شدن کامل مواد این توافقنامه میان افغانستان نشست
صورت گرفته است، اما هیچ اجرای کامل نگردیده است، هرچند در هشتمین نشست
اطاق های تجاری دوکشور باردیگر در مورد اجرای مواد این موافقت نامه بحث
صورت گرفت و تاکید گردید و هردو طرف اجرایی شدن آن را تایید و تاکید کردند،
اما متاسفانه با توجه به فضای سیاسی موجود، شاید بازهم این موفقت نامه
قربانی فضای سیاسی موجود میان دو کشور گردد.
وضعیت به اندازه ای چالش زا گردیده است که مقامات امریکایی وارد عمل شده تا
شاید بتوانند از چالش ها را میان دو کشور برطرف نماید، مقامات امریکایی می
گویند، بخاطر از میان برداشتن مشکلات تجارتی بین افغانستان و پاکستان به
تلاش های شان ادامه می دهند و برای انکشاف تجارت در افغانستان به سطح منطقه
و جهان تلاش می کنند.مایک دیلینی معاون وزارت تجارت امریکا چندی پیش در
نشست تجارتی افغانستان و امریکا که در کابل برگزار شده بود گفت: "پیشرفت و
انکشاف افغانستان در بخش داد و ستد به سطح منطقه و جهان با این کشور بسیار
مهم است و باید در این بخش تلاش های بیشتر صورت گیرد.هر چند معاملات زیاد
در بخش داد و ستد تجارتی افغانستان با پاکستان به سطح منطقه وجود دارد، اما
امریکا تلاش دارد تا مشکلات فعلی افغانستان در بخش ترانزیت با این کشور حل
گردد. ما با پاکستان نیز در بخش سرمایه گذاری و تجارت، گفتگو هایی داریم و
ما آماده هستیم تا با پاکستان این مساله را بررسی نماییم".
اما این تلاش ها نیز تاکنون نتیجه نداده است و هم اکنون علی رغم این تلاش
ها صدها موتر باری افغانستان همراه با کالاهای تجاری اش در پاکستان توقیف
هستند. خان جان الکوزی معاون اتاق تجارت و صنایع افغانستان در صحبت می گوید:
"پاکستان در بسیاری از موارد در بخش ترانزیت و تجارت برای رسیدن به اهداف
سیاسی اش استفاده کرده است. بسیاری از مسایل و مشکلاتی که ارتباط به گمرکات
دارد، تا حال حل نشده است". وزارت تجارت و صنایع می گوید: تلاش می کند در
پهلوی پاکستان با امریکا و کشورهای منطقه مانند ایران و چین معاملات تجارتی
شان را بیشتر سازد.اما از لحاظ ترانزیت انتقال اموال تاجران افغان از راه
پاکستان به افغانستان ارزان تر تمام می شود.
در هشتمین نشست بازهم هیئت افغانی از پاکستان خواست که سرنوشت ۷۰۰ کانتینر
تجارتی که محموله های مواد خوراکی اند در بنادر پاکستان توقیف شده اند،
روشن سازند. عبدالحفیظ شیخ، وزیر مالیه پاکستان گفت که سرنوشت کانتینرهای
متوقف شده در طی ۷ تا ۱۰ روز نهایی خواهد شد. اما این وعده ها در طول ده
سال اخیر هیچ گاه کامل عملی نگردیده است، در طول این مدت معمولا 300 تا 700
کانتیر و یا موتر باری از مال التجاره افغانستان در بنادر پاکستان به دلایل
مختلفی از جمله هزینه سنگین مالیات برحق ترانزیت متوقف بوده است. در حالی
که این توقیف برخلاف مواد و مفاد موافقت نامه ای است که دو سال گذشته میان
افغانستان و پاکستان به امضا رسید.
«»«»«»«»«»«»
________________________________________________________