|
|
نشـود فـاش کسـی آنچـه میان مـن و تسـت www.youtube.com/watch?v=8FVInEt0tpI
صبورالله سـیاه سـنگ
آوازخـوانهـای افغانسـتان مـانند هنرمندان بسـیاری از کشـورهـای جهـان اسـتوارترین سپاهیان و پاسـداران گسـتره فـرهنگ اند. آنچه مـوسـیقی میکند، کارآتر از خامـه و نامـه اسـت. اگـر خدانخـواسـته آنهـا نمیبودند، چگـونه میشد گنجینه اینهمـه سـرودهـای مـاندگار نامـوران ادبیات سـرزمین مـان را به کـوچه کـوچه و خانه خانه مـردم، به ویژه مـردمی که نوشتن و خـواندن نمیدانند، رسـاند؟ هنرمندان مـان را از ته دل پاس داریم، زیرا آنهـا در تاریکترین روزگاران تاریخ نیز فانوس هنر را نه تنهـا با آوا بلکه با دم و قدم و جان و روان شان روشن نگهمیدارند. هنگامی که دوسـت میداریم، اندوهگین میگـردیم، تنهـا میمـانیم، در نیمـه راه رهـا یا فـرامـوش میشـویم، پیش میرویم، میشکنیم، درمیمـانیم، می افتیم، و ... به مـوسـیقی پناه میبریم تا آرام گیریم.
نشـود فـاش ... گـردانندگان سـایت "فـردا" میخـواسـتند بزم پنجاه سـالگی وحید قاسمی را روز بیسـت و ششم فبروری 2010، بدون راه اندازی "فـراخـوان" در کلبه خویش برپا دارند. بایسـتی این نقشه تا پیاده شدن از خـودش پنهـان میمـاند. هنگام گـردآوری عکسهـا و آهنگهـا، گوشه برنامـه ویژه از سـوی یکی از همکاران دیرینه درز کرد و به گـوش وحید رسـید. او بیدرنگ به مـرگ نابهنگام سخی راهی در روز نهم همـان مـاه اشاره کرد و نگذاشت اینسـو گلیم سـوگ دوسـت همـوار باشد و آنسـو سـور سـالگـره خـودش. چهل روز پس از کـوچ بی برگشت راهی، همکاران پیشین بار دیگـر از چند گـوشه جهـان رشته هـای نیمگسسـته را پی گـرفتند. سه تنی که در این میان نمـاد نسـتوهی مـاندند و تا توانسـتند کار کردند مـاریا دارو، فـریبا آتش و هـارون راعون اند. این سه هنرمند برومند که در چراغان سـاختن برنامـه نکوداشت کنونی نقش کمتر از چراغ ندارند، نشان دادند که هـر دوسـتدار هنر در هـر گـوشه زمین میتواند یاد سـیمـاهـای ارزنده و برازنده کشـورش را گرامی دارند. بیشتر از پنجاه هنرمند، نویسـنده و هواخـواه فـرهنگ در کمتر از یک هفته فشـرده اندیشه هـا شان در پیرامـون زندگی و کارنامـه هنری وحید قاسمی را فـرسـتاده اند. در این میان، آیا میتوان چیزی که دیگـران نگفته باشند، گفت؟ شاید "آری"؛ زیرا وحید قاسمی "یگانه" نیسـت، او هنرمند "چندگانه" اسـت. به کارکردهـای چنین هنرمندی از هـر روزنه و چند گـونه میتوان نگاه کرد. نشـود فـاش ... وحید قاسمی را ندیده ام، از همینرو نمیتوانم از خـودش بنویسم. این را میگذارم به آنانی که او را از نزدیک یا دور میشناسـند، ولی از هنرش یا بهتر گفته شـود هنرهـایش و نیز سخنانش که اینجا و آنجا در رسـانه هـای فارسـی و انگلیسـی بازتاب یافته اند، چرا نه؟ در گفت و شنودهـا زادروزش را 26 فبروری 1960 گفته اسـت و زادگاهش را گذر باغ نواب شهـر کهنه کابل و این را نیز که آمـوزشهـای نخسـتین، میانه و برتر را در مکتب سـردار جانخان، لیسه نادریه و فاکـولته ادبیات دانشگاه کابل فـراگـرفته اسـت. اگـر فـرسـنگهـا همینگـونه نمـایانده شـود که او چگـونه از کانون خانواده در پرتو رهنمـودهـای یوسف قاسمی و اسـتاد یعقوب قاسمی بنیانهـای مـوسـیقی شـرقی را فـراگـرفت و برون از خانه از اسـتاد سلیم سـرمسـت رازهـای گیتار را، و همچنان خم و پیچ سـتدیوهـای آریانا مـوزیک سـنتر، افغان مـوزیک و فـرهـاد مـوزیک تا تهدابگذاری گـروه هنری “Shine” در 1977 و بهـره ور شدن از محضر بزرگانی چون اسـتاد محمـد عمـر تا راه اندازی سـایت "زیر و بم" www.zeerwabum.com را چگـونه پیمـوده، این یادنامـه کـوتاه زندگینامـه دامنه داری خـواهد شد. پیریزی، شگـوفایی و فـروپاشی "شاین" به همت وحید قاسمی افسـانه دیگـری اسـت. بررسـی گـراف کارنامـه این گـروه از گـردهم آمـدن چند دوسـت همـاوا و همنوا تا به دار آویخته شدن یکی از یاران که افـروزه هـای شاین را به تاریکی نشاند، پژوهش جداگانه میخـواهد. وحید با غبارزدایی از آهنگهـای فولکلوریکی مـانند "رخسـار داری گل واری" و دسـتیابی به نام و نشان شایسـته، در آسـتانه پا گذاشتن به دسـتگاه رادیو/ تلویزیون برای پخش نخسـتین آهنگش (دل را به ناز از کفم آن لاله رو گـرفت/ 1978) از سـوی اسـتاد ارمـان و اسـتاد ننگیالی فـراخـوانده شد تا در نقش گیتارنواز با رادیو همکاری کند. این گذرگاه زندگی وی به همکاری مسحور جمـال، ببرک وسـا، عمـر شکیب، چترام سـاهنی، عبدالله اعتمـادی، فواد طاهـری و خلیل صمیمی رونق بیشتر گـرفت. واپسـین آهنگ پرآوازه احمـد ظاهـر (باده هـا خالیسـت خالی) با مـوسـیقی همین گـروه اجرا گـردید .
نشـود فـاش ... دیری نگذشت و شنوندگان و بینندگان با نیمـرخ دیگـری از این هنرمند آشنایی یافتند: محبوب الله محبوب آهنگهـای"بسـته جان ناتوانم را به مـویی" و سپس "دل ز تن بر دی و در جانی هنوز" و ناهید آهنگ "راشه رنگینه بهـاره" را خـواندند و از وحید قاسمی در نقش آهنگسـاز این پارچه هـا یاد کردند. فـردا/ پس فـردای آن، وقتی سلمـا جهـانی "اشکم ولی به پای عزیزان چکیده ام" (از سـاخته هـای وحید قاسمی) را خـواند، بسـیاری از شنوندگان و بینندگان ناباورانه گمـان میبردند که نامبرده کاپی کدام آهنگ آشنای هندی را میخـواند. به دنبال آن، آهنگهـایی که زبانزد همگان شدند، مـانند دل آدم میشه راز همـه دلهـا ره بدانه، تو مـهـربانی یار جانی، چشـم من به راه تو، میشـه در باغ دو چشـمـایت، اگه عاشق نشـوی، میده میده چشـمـه واکـو، چشـمـان تو اختر، چطو باور بکنم، سـنبل افشـان بیا، هوا ابری شـده افتو نمیشـه، آوازه باران شـد، تو باور به خـــدا کــــن، علی یا شـاه مـردان، نشـود فاش کسـی آنچه میان و تسـت و ... نشان دادند که وحید قاسمی چشمـه سـار جوشش و آفـرینش در این راه اسـت. 1983 سـال پیوند خانوادگی با همسـر و همسفـر زندگی، 1985 چشم کشـودن یگانه فـرزند شان عبدالله و خـوشبختی آوردن به دامـان خانواده و همزمـان با اینهـا کار در نقش آمـوزگار مـوسـیقی در کـودکسـتانهـای شمله و شیرپور، و همکاریهـای بالنده با فـرهـاد دریا، عتیق حمیدی، خلیل صمیمی، مختار مختار و چند هنرمند دیگـر رنگینترین برگهـای زندگینامـه اویند. وحید قاسمی با آشفته شدن روزگار سـیاسـی کشـور، آواره برونمـرزهـا گـردید، بدون آنکه از شهـر دل بیرون رفته باشد. انگار همـو بود، میخـواند: "اوسـت نشسـته بر نظر، من به کجا نظر کنم؟/ اوسـت گـرفته شهـر دل، من به کجا سفـر کنم؟" آوارگی وحید هم بارمند بود. در نیمـه نخسـت دهه 1990، ترتیب و تنظیم مـوسـیقی برای البوم ظاهـر هویدا به نام "خاک خشک" و سـاختن آهنگهـا ومـوسـیقی برای البوم "دنیای فانی" اسـتاد مـهوش را رویدسـت گـرفت و به همینگـونه: البومـهـای "شب دعا" و "وطندار" برای خـودش، ویدیو مـوزیک "قصه شیرین"، البوم "طاقتهـا" برای پرسـتو و رحیم مـهـریار، سـاختن مـوسـیقی برای البوم هنری شفیق شامل و سپیده، آهنگی برای سپیده در البوم "زمزمـه باران"، البومـهـای "سـوغاتی" و "مـاه" و سـی دی "گل" برای خـودش، البومـهـای هنری "جانانه" و "آیینه" برای اسـتاد مـهوش، "دختر زرگـر" برای سـید عمـر، البومـهـایی برای احمـد طاهـر، همچنین البومی برای انورادهـا پتوال، آهنگی برای آشا بهونسلی، آهنگهـایی برای نعیم پوپل، و البومی برای مـریم وفا سـیر عزیزی و خلیل احمـدی نیمـه دوم 1990 روزگار گزینش سـروده هـای رازق فانی برای آهنگهـایش بود. او روی نمـایه هـای گـوناگـون شعر سپید، غزل و قصیده هـای فانی کار کرد و نمـونه هـای زیبایی چون "شامگاهـان که نگاهم به افق میپیچد"، "ای ز نامت عارفان را جذبه در جان آمـده"، "ای دل مـرو سـوی خطر"، "مـهـاجر" و ... را یادگاری سـاخت. آهنگ "لالایی" روی شعر علیشاه احمـدی عباب به آواز اسـتاد مـهوش که در جشنواره آهنگهـای لالایی در فـرانسه در میان بیشتر از هفتاد کشـور برنده جایزه اول گـر دید، نیز دسـتاورد همین سـالهـاسـت. برای او دهه 2000 سـالهـا پربارتری بودند: البومـهـای "افغانسـتان"، و دو سـی دی "همسفـر" و "ایمـان" رهتوشه هـای این روزگار اند. وحید قاسمی در 2005 راهی افغانسـتان شد و کنسـرتهـایی در ورزشگاه کابل و شهـر مزار شـریف راه انداخت. البوم هنری برای مـاریا عیار در 2006، البوم هنری تازه برای هنگامـه در 2007 (نامبرده با همین دسـتمـایه هـا در جشنواره تلویزیون آریانا از سـوی مـردم آوازخـوان برگزیده سـال گـردید)، آهنگهـایی برای جوانان تازه دمی مـانند شکیب عثمـانی و دوشیزه غزل (در جشنواره 2009 تلویزیون آریانا هـر دو سزاوار مقام اول در میان آوازخـوانان جوان شناخته شدند)، سـی دی و کتاب ترانه هـای کـودکان به نام "قوقوقو برگ چنار" بخشی از یادگارهـای مـاندگار اویند. در نیمـه پسـین دهه 2000، وحید قاسمی به آمـوزش و پرورش پیگیرتر نوجوانان و جوانان در تورنتو/ کانادا پرداخت و افزون بر آن کارکردهـای زیرین را به دوسـتداران مـوسـیقی پیشکش کرد: آهنگهـایی برای نوش آفـرین هنرمند ایرانی، البوم تازه برای احمـد ولی، البوم تازه تر برای اسـتاد مـهوش، آهنگهـای تازه برای برای سلمـا جهـانی، جواد غازی یار و چند هنرمند دیگـر او در جشنواره سـال 2007 (از سـوی تلویزیون نور/ امـریکا) در میان آهنگسـازان جایگاه نخسـت را از آن خـود سـاخت و در جشنواره سـال 2008 (از سـوی تلویزیون آریانا) در کنار هنرمندانی چون اسـتاد زلاند، اسـتاد خیال، اسـتاد مـهوش، بانو قمـر گل، احمـد ظاهـر و احمـد ولی لقب "سـتاره مـوسـیقی" را به دسـت آورد. وحید قاسمی از سـال 2006 تا کنون سـرگـرم پژوهش مـوسـیقی ناب افغانسـتان اسـت و از همینرو، گشت و گذارهـای فـراوانی به شهـرهـا و روسـتاهـای کشـور دارد. بخشی از پروژه هـای او در www.zeerwabum.com گذاشته اند. آویزه هــــا
1) این هنرمندان آهنگهـای وحید قاسمی را خـوانده اند: ناهید، سـیمـا ترانه، سلمـا جهـانی، همـا، اسـتاد مـهوش، پرسـتو، آشا بهونسلی، انورادهـا پتوال، نوش آفـرین، هنگامـه، مـریم وفا، مـاریا عیار، حمیرا، غزل، احمـد ولی، رحیم مـهـریار، وحید صابری، احمـد طاهـر، سـید عمـر، محبوب الله محبوب، مسعود امید، خسـرو، مختار مختار، جواد غازی یار، نعیم پوپل، حبیب قادری، اسـد سـیفی، امیر جان صبوری، سـیر عزیزی، فـردین فـریاد، شکیب عثمـانی، کامـران جویا، اسحاق مـامـون، رامین، عمـر شـریف، فـردین راسـتا، تیمـور جلالی، ویس ابراهیمی، نصیر ایام، ویس عندلیب حمید گلسـتانی و ... 2) وحید قاسمی سـروده هـای شاعرانی چون حافظ شیرازی، میرزا عبدالقادر بیدل، مـولاناجلال الدین محمـد بلخی، سعدی شیرازی، آذر بیگدلی، امیر خسـرو، اطهـری کرمـانی، علیشاه احمـدی، بارق شفیعی، دقیقی بلخی، باری جهـانی، فـروغ فـرخزاد، غبار همـدانی، فـریدون مشیری، فوزیه رهگذر برلاس، فـریدون توللی، فـرخی یزدی، عنایت پژوهـان گـردانی، غلام احمـد نوید، حبیب درویش، حزین لاهیجی، حمیرا نکهت، هـارون راعون، اقبال رهبر توخی، اقبال لاهوری، حسـن رضوی، احمـد گلچین، وهـاب مجیر، طاهـره قزوینی، صوفی عشقری، شفیعی کدکنی، سـیاوش کسـرایی، سـیمین بهبهـانی، هوشنگ ابتهـاج سـایه، سـید ابوطالب مظفـری، سخی راهی، سـنایی غزنوی، ملنگ جان، محمـد یاسـین فـرخاری، مینا جلالی، مشتاق اصفهـانی، نصرالله حافظ، نوذر پرنگ، نعیم مـهـرزاد، نادیا انجمن، نادیه فضل، عبید زاکانی، پرویز وکیلی، محمـد کاظم کاظمی، قصاب کاشانی، رهی معیری، سـید نور فـرخ، ضیا قاریزاده، نادر نادرپور، امیرجان صبوری، نجیب رسـتگار، سـید رونق نادری، لطیف عفیف و ... را خـوانده اسـت: 3) بازخـوانی آهنگهـای محلی و پارچه هـای نابی که مـوسـیقی ویژه افغانسـتان داشته اند: _ "لیونی مینی کرم اشنا د بیابانو سـره": امـان الله سـیلاب صافی/ آوازخـوان: اسـتاد ایوب _ "ای عشقه نامـراده": محمـد امین ملنگ جان/ آوازخـوان: اسـتاد ایوب _ "نفسـونه شـول غالب"/ محمـد امین ملنگ جان/ آوازخـوان: اسـتاد گلکی _ "مخ دی گل، سـترگی گلونه، خـوله دی گل، خندا دی گل"/ بینا/ آوازخـوان: سپین بادام _ "مکـوه نازونه جانانه"/ ؟/ آوازخـوان: قدیم _ "تا چه وهلی په لندی... "/ ؟/ آوازخـوان: قدیم _ "سـور سـالو په سـرکه په مکیز باندی روانه شه "/ ؟/ آوازخـوان: قدیم _ "ای شـوخ سـر زلف تره تاب کی داده"/ ؟/ آوازخـوان: اسـتاد بازگل بدخشی _ "ای شب سـیا ره به سـرم روز کده یی چه مـدا داری/ ؟/ آوازخـوان: اسـتاد بازگل بدخشی _ "شاه از ره دور آمـد"/ ؟/ آوازخـوان: اسـتاد بازگل بدخشی _ "دشت و کناره لاله نداره"/ ؟/ آوازخـوان: اسـتاد بازگل بدخشی _ "عروس مـا را ببرید اسپا قطاره/ ؟/ آوازخـوان: اسـتاد بازگل بدخشی _ "کاکلت را تا سـر ابرو پریشان کرده ای"/ شعر صوفی عشقری/ _ "هله هله بیایید، دسـتی به هم نمـایید"/ لطیف عفیف/ آوازخـوان: وحید قاسمی _ "هـر دم شهیدی مـو یک حرف نو نیه سـته"/ سـید رونق نادری/ آوازخـوان: وحید قاسمی 4) باز خـوانی آهنگهـای خانواده: _ "گـر بهشتم میسزد"/ صوفی عشقری/ آوازخـوان: اسـتاد قاسم _ "جهـان جنونی بهـار غفلت"/ بیدل/ آوازخـوان: اسـتاد قاسم _ "پر خـودنمـای کارگه چند وچون مباش"/ بیدل/ آوازخـوان: اسـتاد قاسم _ "ترک آرزو کر دم رنج هسـتی آسـان شد"/ بیدل/ آوازخـوان: اسـتاد قاسم _ "عشق اگـر در جلوه آرد پرتو مقدور را"/ بیدل/ آوازخـوان: اسـتاد قاسم _ "باز از جهـان حسـرت دیدار میرسم"/ بیدل/ آوازخـوان: اسـتاد قاسم _ "چون در جهـان هسـتی امـروز کامگاری"/ حافظ/ آوازخـوان: اسـتاد یعقوب قاسمی _ "رخش چون مـاه تابان اسـت امشب"/ نباتی/ آوازخـوان: اسـتاد یعقوب قاسمی _ "چشمش افگنده طرح بیدادم"/ بیدل/ آوازخـوان: یوسف قاسمی _ " شب که چشم مسـت او"/ اسـتاد عبدالحق بیتاب/ آوازخـوان: یوسف قاسمی 5) برخی از آهنگهـای وحید قاسمی با رویدادهـای ویژه سـیاسـی/ اجتمـاعی و فـرهنگی بافت خـورده اند: "الفبا" برای کـودکان، "افغان غریب برباد شـو" در سـوگ آسـیب دیدگان از سـوی یورش زمینی و هوایی بر خاک افغانسـتان، سـوگسـرودی برای احمـد شاه مسعود، "از خـودکش بیگانه پرسـت" به یاد اجمل نقشبندی، "لالایی برای کـودک افغان به آواز اسـتاد مـهوش، "هله نوروز آمـد/ هله نوروز راغی" با هنگامـه و قمـرگل، "یلدا" برای شب یلدا، "چشمـهـایم" برای نابینایان، "شطرنج" برای رویدادهـای جاری و .... 6) برخی کنسـرتهـا: سـینمـا پارک، ادیتوریم دانشگاه کابل، لیسه اسـتقلال، ورزشگاه غازی کابل، زندان پلچرخی، یتیمخانه علاءالدین، شهـر مزار شـریف، و نیز امـریکا، جرمنی، سـویدن، دنمـارک، هـالند، سـویتزرلند، تاجکسـتان، ازبیکسـتان، اسـترالیا و انگلسـتان 7) نشـود فـاش ... شب رفت و حدیث مـا به پایان نرسـید/ شب را چه گنه؟ قصه مـا بود دراز... [][] ریجاینا/ کانادا 25 مــارچ 2010
«»«»«»«»«»«»
ادبی ـ هنری
|