سید احمد ضیا نوری
گو تنبرگ سویدن
به بهانه بیستمین سال روز پدرود جاودانه بزرگ مرد
وطندوست و ترقیخواه, ادیب وشاعر همیشه
ماندگار زمانه ها استاد خلیل الله خلیلی
چون به غربت خواهد ازمن پیک جانان نقد جان
جا دهیدم در کنار تربت آوارگان
گور من در پهلوی آوارگان بهتر که من
بیکسم آواره ام بی میهنم بی خان و مان
ساعت د و بامداد روز چهاردهم ثور سال 1366 خورشیدی افغانستان یکی از برجسته
ترین چهره های فرهنگی و سیاسی خویش را از دست داد و در سوگ فرزند صدیق و
صمیمی اش اندوهناکتر از گذشته سر در زانوی غم گذاشت.
استاد خلیل الله خلیلی در ماه شوال 1325 در باغ شهرآرای کابل پا به عرصه
وجود گذاشت. پدرش مرحوم میرزا محمد حسین خان مستوفی الممالک از عشیره صافی
بوده و از رجال متنفذ و نامدار عصر خویش به شمار میرفت. ا و در زمان حبیب
الله در سمتهای نایب سالار ملکی و نظامی ایفای وظیفه می نموده است. مادرش
دختر یکی از خوانین مشهور کوهستان به نام عبدالقادر خان صافی و خواهر مرحوم
عبدالرحیم خان نایب سالار هرات, وزیر فواید عامه و معاون صدارت عظمی بود.
استاد در هفت سالگی آغوش مهر انگیز مادر را از دست داد و در یازده سالگی
پدر نامورش داعی اجل را لبیک گفت. استاد خلیلی مدت
سه سال در کوهستان, کابل و ترکستان با پریشانی و آوارگی به استقبال حوادث
روزگار شتافت و در زمان حبیب الله در مزار شربف به حیث مستوفی وظیفه مینمود.
با سقوط دوره حبیب الله استاد خلیلی چند ماهی در تاشکند سپری نمود و بعد به
هرات آمد. بارگاه فیض بخش خواجه عبدالله انصار, شمیم عطر انگیز بهارستان
مولانا عبدالرحمن جامی و تجلی نور ادبگاه و دبستان حکیم امام فخرالدین رازی,
استاد خلیلی را به پهنای ناشناخته افق متعالی عرفان و شعر رهنمون گردیده,
به معراج عشق رهسپارش کرد.
استاد بعد از مدتی زندگی پر فراز ونشیب در هرات و کابل و قندهار دوباره به
پایتخت مراجعه نموده و در سمت معاونت پوهنتون کابل آغاز به کار نمود .
استاد خلیلی در آوایل حمل 1328 خورشیدی در کابینه شاه محمود خان به حیث ریس
مجلس عالی شورای وزیران عزتقرر یافت. استاد در سال 1330 بسمت به حیث ریس
مستقل مطبوعات وارد کابینه شد. استاد در سال 1332 خورشیدی به حیث مشاور
مقام سلطنت محمد ظاهر شاه پذیرفته شد.
استاد خلیلی در آخرین سالهای حکومت محمد ظاهر شاه به حیث سفیر در خارج از
کشور گمارده شد او ابتدا در عربستان سعودی سپس در عراق بسر میبرد که بعد از
سال 1357 خورشیدی با ترک سفارت مدتی در امریکا و اروپا بسر برد و سرانجام
عشق وطن سلطان بی بدیل منظومه ادبیات دری را به آغوش مهاجرین هموطنش کشانید.
سرانجام استاد خلیل الله خلیلی بعد از یک دهه تحمل انواع دشواری ها و فشار
های روزگار و همراهی و همنوایی و همدلی و همزبانی همرزمان مبارز روی در
نقاب خاک کشید و دیده از جهان فروبست! بجز آهنگ دل انگیز نسیم بامداد و صوت
دلنشین پروازپروانگان ایثارگر شب زنده دار که همچون متهجدین پاکباخته در
عشق محبوب خود بسمل وار می تپیدند و تک تک عقربه های ساعت که از گذشت سکون
ناپذیر موکب زمان, انسان خطاکار را بر حذر میداشت,
شهر در سکو ت و آرامش غم انگیز فرو رفته بود.
در حالیکه چشمان محتضر استاد از کنار پنجره اطاق بیمارستانی در پیشاور به
آذرخش صاعقه آسای کهکشان که مطرودین حریم سماوات را میراندند دید بسته بود,
سپیده سحر پایان طومار عمر استاد را در می پیچید.
هر شب ستاره
ای بزمین می کشند و باز
این آسمان غمزده غرق ستاره هاست
آری! سرانجام لحظه مقرر و زمان موعود فرا رسید و قطره دیگر به امواج خروشان
و پر طلاطم و بستر دریای ابدیت پیوست, شاهدی بسوی سرنشینان شهید کاخ تاریخ
شتافت و اسمش در ذیل طومار زندگان جاویدان روزگار ثبت گردید
راهش سپید و بهشت عنبرین منزلگاهش
اقتباس از منابع داخلی
غزل از استاد خلیل الله خلیلی :
شهر توفان برده
قلم در پنجه من نخل سرما خورده را ماند
دوات از خشک مغزی ها دهان مرده را ماند
نه پیوندی به دیروزی نه امیدی به فردا
دل بی حاصل من شهر توفان برده را ماند
تکانی هم نخورد از آه آتشبار مظلومان
دل سخت ستمگر سنگ پیکار خورده را ماند
گل عشقم که بود از نوبهار آرزو خندان
کنون در پای جانان غنچه پژ مرده را ماند
سر بی درد کز شور تمنا نیستش بهره
به شاخ زندگانی میوه افسرده ار ماند
زبس در هر چه دیدم داشت رنگ رنج و آزاری
جهان در چشم من یکسر دل آزرده را ماند
«»«»«»«»«»«»