داکتر اکرم عثمان
استاد صفا بزرگمردی با
استعداد ها و درخشش های کم نظير
چند ماه پيش محفل ياد بود شانداری به مناسبت قدردانی از کارنامه های ارجناک
و آثار گران ارج مبارز، فيلسوف نامدار و شاعر بزرگ وطن ما در خارج از کشور
ما بر پا شد و کثيری از اردتمندان شان که شيفته و دلبسته ء اشعارشان بودند
آرزو برده بودند که هر چه زودتر سرود های آبدار استاد صفا به زيور طبع
آراسته گردد.
خوشبحتانه در اين اواخربه همت فرزند برومند شان جناب محمد يوسف صفا ديوان
اشعار والد معظم شان به نشر رسيده و چون تحفه ای گران ارج بع اداره مجلهء
فردا رسيده است.
ما ضمن ابراز تشکر فراوان ، برگ برگ اين دفتر وزين را تيمناً و تبرکاً
گرامی ميداريم و از « لاله آراد» که به ملت ما درس آزادگی و ميهن پرستی
آموخته است، با ديده و دل قدردانی می کنيم.
باشد که به يمن پايمردی خلف الصدق شان آقای محمد يوسف صفا ديگر آثار استاد
چاپ شوند و در اختيار آزادگان و روشنگران قرار بگيرند.
ما ضمن عرض مبارکبارد مجدد حضور خانوادهء صفا ، به نشر تهنيت نامه ای مي
پردازيم که به مناسبت برگزاری محفل ياد بود استاد صفا تثديم شده بود.
* * * *
درست يکقرن از زاد روز استاد محمد ابراهيم صفا ميگذرد. او از نادر
بزرگمردانيست که در گذر زمان بيش از پيش جنبه های مختلف شخصيتش از محاق
غفلت و فراموشی بيرون می شود و به درخش آغاز می کند.
دربارهء آن شخصيت وسيع النظر و جليل القدر هر که از هر موضع و مقامی چيزی
بنويسد، قلم در دستش ميلرزد، چه او از جانبی شاعری مبتکر ، نوآور ، سنت شکن
و بسيار صاحب قريحه بود، از جانب ديگر نظريه پرداز و فيلسوفی ژرف انديش و
آگاه بر جنبه های گونگون مسايل دورانش بود، از جهت سوم او مبارزی شوريده سر
و مشروطه خواه بوددر مقابله با استبداد حاکم ، انواع مظالم را تحمل کرد و
پيشاپيش زمانش حرکن کرد.
اکنون که شماری از هموطنان صاحبدل و حقشناس در پی تبجيل و تجليل از کارنامه
هايش می باشند بايد از دل و جان به احسنت و آفرين نشست و از اين اقدام
انسانی وطنپرستانه و شايسته، قدر دانی نمود.
استاد صفا به تيره و تبار آزادگان تعلق دارد. بزرگان خانوادهء او از آغاز
قرن بيستم ، کمر به رزميدن در برابر ديو جهل و ستمگری بستند و هر يک مثدر
خدمتی جليل شدند.
مشروطه خواهی و پيکار ، به سنتی خانوادگی برای دودمان صفا تبديل شد.
از آن شمار استاد محمد انور بسمل ، بزرگ خاندان صفا به گفت شادروان استاد
عبدالحی حبيبی : « شخص عالم و اديب و شاعر خوش مشرب روشنفکر به شمار ميرفت.....
تقريباً دوسال د مسالهء مشروطيت اول در شير پور محبوس ماند..
بسمل و صفا از سرآمدان شاعری سبک هند در قرن اخير بودند... چون ناظر صفر
پدرش در سنه 1308 به حيث نايب الحکومهء قطغن و بدخشان مقرر گرديد. بسمل
معاون پدر بود، در سنهء 1310 مديرانجمن ادبی در کابل مقرر شد که در حرکات
فکری مقابل رژيم نادرشاهی دستی داشت و بنابر اين به معيت برادر شاعرش محمد
ابراهيم صفا تا سنهء 1325 در کابل محبوس ماند.
( جنبش مشروطيت در افغانستان ص 66 )
اما شخص استاد صفا در سال 1285 شمسی در باغبان کوچهء کابل پا به عرصهء وجود
گذاشت. در عهد اعليحضرت امان الله خان جهت تحصيل به هند برتانوی اهزام
گرديد و در آن جا تخصص خود را در رشتهء تلگراف بدست آورد. پس از بازگشت در
مکتب تلگراف به تدريس پرداخت ولی با علاقمندی ی که به علوم ادبی و علوم
عقلی داشت بدان علوم روی آورد و اتادان بزرگ آن زمان چون ملک الشعرای قاری
، استاد بيتاب و برادر بزرگش استاد بسمل درس گرفت تا خود، به کمال و استادی
رسيد.
در نامهء «اميد» چنين ميخوانيم: استاد، واصف باختری شاعر ارجمند معاصر و
پژوهشگرفلسفی نيز شادروان صفا را در مطا لعات فلسفی يکی از استادان مسلم
زمانش ميداند و می نويسد: استاد صفا در مطالعات فلسفی خويش بسيار دقيق و
موشگاف بود، در تاريخ فلسفه ء شرق وغرب مطالعاتی انجام داده ، هم شارح
جوهرذی اعاد و جوهر نفسانی فلسفه کهن بود و هم تفسيرگر مباحث و مقوله های
سيستم نوين ، بدانسان از فصول الحکم و فتوحات مکيه سخن ميزد که از آثار
اسپينوزا، کانت ، لايبنيستز و هگل ، از بوتيقا وريتوريقا بهمان آگاهی سخن
ميگفت که از شرح جامع و مطول ..( جريدهء اميد ، شمارهء 770)
« دانشنامهء ادبی فارسی دربارهء استاد صفا چنين آورده است: در 1325 ش که از
بند رهايی يافت، مدير ترجمه، و مدير عمومی چلپ و نشر وزارت اقتصاد شد. در
1328 ش نمايندهء مطبوعات در کراچی بود و پس از آن به معاونت رياست مطبوعات
رسيد. در 1332 ش مدير رزونامه اصلاح شد. صفا در هر دو زمينه ترجمه و تأليف
کار کرده است.
مختصر منطق ( کابل، 1332 ش) از جمهء اين آثار است. به فلسفه علاقه می ورزيد
و کتابهای در زمينه تأليف کرده است. مجموعه ای از سروده هايش به نام «نوای
کهساران» را به چاپ رسانده است. اشعار او پخته و روان است.»
از آنجا که در ديار غربت آثار استاد صفا در دسترس نيست ، نگارندهء اين سطور
آرزومند است که روزی و روزگاری بهتر از اين دربارهء استاد صفا بنگارد و ادی
دين کند.
صاحب اين قبم مراتب تبريکاتش را به گردانندگان اين احتفال با شکوه ميرساند
و ضمن قدردانی از اين يادبود ، اميدوار است که چنين اقدامی ، حسن مطلعی ،
برای يادبود بزرگان فرهنگ ما باشد و بارها و بارها ماهمه به قدرشناسی از
شادروان استاد صفا بنشينيم.
«»«»«»«»«»«»